تبیین حکیم ملّا سلیمان گیلانی از حرکت‌شناسی ابن سینا؛ مقدمه تحلیلی و تصحیح رسالة الحرکة والسکون والزمان

حرکت‌شناسی ابن سینا بویژه آنچه در کتاب الشفاء‌ ‌مطرح شده، بر اندیشمندان دوره اسلامی تاثیر بسیاری گذاشته است. الشفاء‌ ‌دانشنامه‌یی فلسفی است که بتعبیر ابن سینا دارای چهار «جمله» منطق، طبیعیّات، ریاضیات و الهیات است. تفصیل و جامعیت این اثر سبب شده است تا اندیشمندان بعدی، بیش از آنکه به شرح و تفسیرنگاری بر آن بپردازند به شیوه حاشیه‌نگاری بر آن روی آورند. با این وصف، برخی رساله‌های موجز را میتوان یافت که مصنّفان آن آثار کوشیده‌اند تا به ایضاح برخی از دشواریهای مربوط به حرکت‌شناسی ابن سینا در کتاب الشفاء‌ ‌بپردازند بی‌آنکه وابستگی به الشفاء‌ ‌در عنوان اثر هویدا باشد. حکیم ملّا سلیمان گیلانی، اندیشمند قرن یازدهم هجری، در اثری موجز با عنوان رساله‌الحرکه والسکون والزمان‌ ‌به بررسی چند دشواری مربوط به تعریف حرکت، انواع حرکت، حرکت توسطیه و حرکت قطعیّه پرداخته است. حکیم گیلانی در این رساله، افزون بر توجه ویژه به آراء ابن سینا و صدرالدین شیرازی، به آراء اندیشمندانی نظیر فخرالدین رازی، اثیرالدین ابهری، نصیرالدین طوسی، و میرسیّد شریف جرجانی نیز در باب حرکت توجه کرده است. ساختار رساله حکیم گیلانی دارای سه بخش است: 1) المقدّمه فی تعریف الحرکه والسکون والزمان، 2) فی بیان انواع الحرکه، 3) فی بیان ما یزید تحقیقها و سبیل دفع ما یورد علیه. تصحیح و تحلیل این رساله برای نخستینبار انتشار می‌یابد.