تعامل و تقابل «گفتمان‌های سیاسی» و «راهبردهای ملی» در سیاست خارجی ایران

سیاست خارجی در مقام مهمترین نمود رفتار بین المللی دولت‌ها همواره عرصه تعامل میان نظریه و عمل بوده است. در این میان، هر گفتمان سیاسی که قدرت را در دست می‌گیرد، بر مبنای جهان‌بینی خاصی که نسبت به نظم حاکم در سطح منطقه و جهان دارد، در عرصه سیاست خارجی نگرش‌های مختلف و بعضاً متعارضی را در چارچوب راهبردهای ملی اتخاذ می‌کند. پرسش اصلی مقاله حاضر این است که چگونه سیاست خارجی ایران در «گفتمان‌ سیاسی» و «راهبردهای ملی» دولت سید محمد خاتمی و محمود احمدی نژاد شکل گرفته است؟ پیامد نقش‌های ملی و راهبردهای کلان این دو گفتمان برای سیاست خارجی ایران چه بوده است؟ برای پاسخ به سوال فوق، نگارنده تلاش می‌کند با استفاده از ابزارهای تحلیل «نظریه نقش» و روش توصیفی این فرضیه را بررسی کند که «راهبردهای کلان ملی» متفاوتِ روسای جمهور ایران به اجرای سیاست خارجی متفاوت و بعضاً متعارضی منجر شده است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد در عرصه سیاست خارجی ایران، شاهد تعاطی و تقابل راهبرد گفتمان‌های مختلف هستیم و تقابل این راهبردها منجر به عدم استفاده مطلوب از ابزار «سیاست خارجی» جهت تحقق اهداف ملی شده است.

Engaging and contrasting political discourses and national strategies in Iranian foreign policy

Foreign policy as the most important manifestation of the international behavior of governments has always been the domain of interaction between theory and practice. In the meantime, each political discourse that seeks power, based on its particular worldview on the prevailing order at the regional and global level, adopts different and sometimes conflicting attitudes in the context of national strategies in foreign policy. The main question of this article is how has Iranian foreign policy been shaped by the political discourse and national strategies of the government of Sayyid Mohammad Khatami and Mahmoud Ahmadinejad? What have been the consequences of the national roles and the grand strategies of these two discourses on Iranian foreign policy? To answer the above question, the author attempts to examine the hypothesis that different macroeconomic strategies of Iranian presidents have led to the implementation of different and sometimes conflicting foreign policies, using role theory and descriptive analysis tools. The findings show that in the field of Iranian foreign policy, there is a crosstalk between the strategies of various discourses, and the opposition of these strategies has led to the inappropriate use of foreign policy tools to achieve national goals.