یک متن و دوبیان؛ بررسی نسبت طریقت جوانمردی با سبک نقاشی بهزاد و شعر سعدی

یکی از مهم‌ ترین مسائل در حوزۀ نگارگری ایرانی چگونگیِ انتخاب متن برای تصویرگری است. عموماً تصوّر بر این است که نقاشان اختیار زیادی در انتخاب متن نداشته‌ اند، اما نوشتارِ پیش‌رو نشان می‌دهد که این کار تابع منطقِ خاصی بوده که با جهان ‌بینیِ نقاش یا گروهِ نقاشان، ‌به نوعی، ارتباط داشته است. تحلیلِ تطبیقیِ حاضر، با بهره گیری از رویکرد جامعه‌ شناسیِ ساختارگرا، مشخصاً چند اثر مهم در سبک نقاشیِ کمال ‌الدین بهزاد را با چند شعر سعدی مقایسه می‌کند، و نتیجه می‌گیرد که اشتراکات ساختاری در جهان‌ بینیِ منعکس در آثار این دو چهره در متن اجتماعیِ واحدی به نام «فتوّتیه» یا آیین جوانمردی است. می‌ توان گفت که جهان‌بینیِ گروه‌هایی از اهل فتوّت، در عرصۀ نقاشی، به‌ صورت سبک بهزاد منعکس شده است و در عرصۀ شعر، در قالب آثار سعدی. از همین روست که نقاشانِ سبک بهزاد به اشعار سعدی علاقۀ بسیار نشان داده‎اند؛ حتی شاید آن‌ها خود به آیین جوانمردی وابسته یا، دست‌کم، از آن بسیار متاثر بوده ‌اند. برخی از نقاشی ‌های آنان را می‌توان در حکم فتوّت‌نامه‌های تصویری دانست.