نقدی بر احادیث و قصص مثنوی (تاثیر فرهنگ و ادب ایران قبل از اسلام در مثنوی)

از آفت‌های بزرگ در شرح و تحلیل متون ادب فارسی، به‌ ویژه مثنوی،جلال‌لدین بلخی، استناد بسیار به امثال و اشعار عربی و بی ‌توجهی به فرهنگ و ادب باستانی ایرانیان است. کافی است نگاهی به فهرست اشعار و امثال عربی مربوط به شرحهای مثنوی بیندازیم تا حضور سنگین آنها را دریابیم. در این میان چیزی که مورد غفلت قرار گرفته، اندیشه و فرهنگ ایران باستان است که بدبختانه جایگاه مناسبی در شرح متون ادب فارسی ندارد. با آنکه بخش عمدۀ آثار پهلوی و ایرانی از دست رفته ولی در متون ادب عربی، دربارۀ ایرانیان و فرهنگ باستانی این مرز و بوم آنقدر مطلب به شکل پراکنده ولی متنوع و غنی وجود دارد که می‌ تواند جای خالی متون پهلوی از میان رفته را پر کند و می ‌توان ادعا کرد که مهم‌ترین منبع فرهنگ ایران باستان منابع عربی است. در این مقاله نشان می ‌دهیم که نه تنها سرچشمۀ بسیاری از مضامین حکمی مثنوی عربی نیست بلکه بسیاری از این مضامین ایرانی است و این ادب عربی است که وامدار زبان و ادب ایران باستان است و لازم است ادیبان و صاحب نظران ما به این رویکرد توجه لازم مبذول نمایند. سبب انجام این پژوهش، تاثیر فراوان دو کتاب احادیث مثنوی و مآخذ قصص و تمثیلات مثنوی در پژوهش‌های مربوط به مثنوی است.

A critique of the Ahadith and Qesase Mathnavi (The influence of the culture and literature of preIslamic Iran on the Mathnavi)

One of the great detriments to the practice of expounding and analyzing the Persian literary texts, particularly the Mathnavi of Jalal alDin of Balkh, is excessive reference to Arabic sayings and verses, taking no notice of the culture and literature of ancient Persians. To discern the heavy presence of such elements, it would suffice to glance through the lists of Arabic verses and proverbial expressions in relation to to the commentaries of the Mathnavi.. Here, what have been overlooked are the thoughts and culture of ancient Persians, which, unfortunately, hold no appropriate place in the commentaries on the Persian classical texts. Despite the fact that most of the Middle Persian (Pahlavi) texts have been lost, there are still enough materials about Persians and their ancient culture scattered, varied and rich though, here and there in Arabic texts that can make up for the lost Pahlavi texts. One can claim that the most important sources for the ancient Persian culture are Arabic. In this article, we will demonstrate that not only are Arabic texts not the provenances of a good number of axioms and sayings but also most of them are originally Persian, and that. it is the Arabic literature which owes to the ancient Persian language and literature  It is, therefore, essential that our literary scholars and men of insight pay necessary attention to this matter. The reason for doing this study is the huge influence of the two books, Ahadithe Mathnavi and Ma’akheze qesas and tamsilate Mathnavi (“the origins of the stories and proverbial expressions in the Mathnavi”)on the researches related to the Mathnavi.