شرح فارسی منظومۀ خلافیات نسفی؛ نسخۀ مورّخ 665ق

یکی از متون کهن زبان فارسی دستنویسی از شرح منظومۀ خلافیات است که به شمارۀ 819 در مجموعۀ فیض‌الله افندی در کتابخانۀ ملّت (استانبول) نگهداری می‌شود. نسخه مورّخ 665ق و دارای 332 برگ است. اصل منظومۀ خلافیات از نجم‌الدّین ابوحفص عمر بن محمّد بن احمد نسفی (461 – 537ق) سرودۀ 504ق است و شرح فارسی این اثر را شخصی ناشناس در میانۀ سال‌های 504ق تا 665ق به قلم آورده است. مطابق فهارس و کتاب‌شناسی‌ها، این اثر کهن‌ترین و احتمالاً تنها متن فارسی شناخته شده در موضوع خلافیات است. قدمت اثر در کنار حجم بالا و فراگیری قابل توجّهی که در موضوع خود دارد، آن را در جایگاهی قابل توجّه قرار داده و لذا شناسایی آن بایسته می‌نماید. در این مقاله نخست مختصری دربارۀ دانش خلاف گفتگو شده و سپس دربارۀ نجم‌الدّین عمر بن محمّد نسفی سرایندۀ منظومۀ خلافیات و پس از آن دربارۀ منظومه‌های آموزشی و نظم الخلافیات نسفی و شروح آن گفتگو شده و در نهایت به متن فارسی شرح خلافیات پرداخته شده است.