اقتباس شیرعلیخان لودی از «جامع الصّنایع والاوزانِ» سیف جام هروی و نکاتی در تصحیح «مرآه‌ الخیال»

یکی از مهم‌ترین حوزه‌های تحقیق در آثار ادبی، شناسایی منبع یا منابع احتمالی یک متن است. این‌گونه تحقیقات ضمن این‌که از جهت روابط بینامتنی مهم است، می‌تواند در رفع نارسایی‌هایی که به متن مقصد راه یافته است نیز مفید باشد.پژوهش حاضر که شامل مقایسۀ بخشی از مرآه‌ الخیال شیرعلی‌خان لودی با جامع الصّنایع والاوزان سیف جام هروی است، نشان می‌دهد که لودی در تدوین قسمتی از تذکرۀ خود، بی‌آنکه نامی از جامع الصّنایع ببرد، از آن بهره برده است. تا قبل از این پژوهش، تنها منبعی که روشن شده بود در تدوین بخشی از آن، از جامع الصّنایع استفاده شده، کشّاف اصطلاحات الفنون بود که مولّف آن، صریحاً از جامع الصّنایع نام برده است. اکنون معلوم می‌‌شود که لودی 56 سال قبل از آن، در تدوین کتاب خود از جامع الصّنایع، بهره برده است. در بخش دیگر این پژوهش، با تکیه بر جامع الصّنایع، برخی نارسایی‌های مرآه‌ الخیال بررسی، و شماری از ضبط‌های ناصحیح آن اصلاح شده است.

shir ali khān lūdi’s adaptation from jāme’ al-sanāye’ by seif-e jām of herat, and some observations on the amendment of mer’āt al-khiyāl

one of the most important areas in literary research is the identification of the possible source or sources of a text. besides its significance as to intratextual connections, such research can be of some help in removing the shortcomings that have pervaded the text concerned.the present study, which includes a comparison between a portion of shir ali ludi’s mer’āt alkhiyāl and jāme’ alsanāye’ va  ‘l owzān written by seife jām of herat, indicates that lūdi has benefited from the latter work in compiling his tazkerah without acknowledging his source. prior to this study, the only book that, according to its author, had made use of the jāme’ alsanāye’ was the kashshafe estelahāt  alfonoun ( the discoverer of technical terminology). it has now become known that 56 years earlier, ludi had borrowed from the jāme’ alsanāye’.in another part of the present research, based on the jāme’ alsanāye’ some of the defects of the mer’āt alkhiyāl have been examined and a number of the incorrect recordings therein corrected.