تور در متون پهلوانی ایران و معرّفی «داستان تور بن جهانگیر»

تور پسر جهانگیر، معروف به تبردار، یکی از پهلوانان متون پهلوانی عامیانۀ ایران است. از آن‌جا که داستان‌های جهانگیر پدر تور قدمت چندانی ندارد، روایت‌های مربوط به فرزندش تور هم متاخّر و محصول ذهن داستان‌گزاران و نقّالان چند سدۀ گذشته است. اگرچه سرگذشت تور بن جهانگیر در متون منظوم پهلوانی با تفصیل آمده امّا در طومارهای نقّالی داستان‌های او مختصر است و اغلب در جنگ‌های هفت‌لشکر از او یاد می‌شود. با این‌حال در برخی متون، سلسله روایات تور تا دورۀ جنگ‌های کین‌خواهی بهمن و آذربرزین نیز ادامه می‌یابد. دربارۀ آغاز پیدایش تور بن جهانگیر تا پهلوانی‌های او، منظومۀ مستقلی باقی مانده که تا به امروز از دید پژوهشگران پنهان مانده است. در این مقاله نخست به بررسی روایات تور بن جهانگیر در متون پهلوانی ایران می‌پردازیم، سپس «داستان تور بن جهانگیر» را معرّفی و برخی ویژگی‌های آن بررسی می‌کنیم.

tūr in iran’s pahlavāni (heroic) texts: introducing “the story of tūr b. jahāngir”

tūr, son of jahāngir, known as tabardār, is one of the heroes in the folkloric persian pahlavāni texts. since the stories of jahangir, father of tūr, are not very old, the accounts about his sons are naturally of recent time, concocted by storytellers and raconteurs of the recent centuries. although the lifestory of tūr b. jahāngir has been extensively recounted in versified heroic texts, his stories in narrative scrolls are scant, often mentioned in the haft lashkr’s wars. nonetheless, accounts of tūr continue in certain texts up to the time of the battles revenging bahman and azarbarzin. of the beginning of tūr b. jahangir up until his heroic deeds there has remained a separate versified text overlooked so far by scholars.in this article we will first address the accounts of tur b. jahangir in iran’s heroic texts. we will then introduce “the story of tur b. jahangir” and examine some of its features.