پژوهشی در مصادر و منابع حاکم نیشابوری در «تاریخ نیشابور»

تاریخ نیشابور، تالیف حاکم نیشابوری (د. 405ق)، یکی از کهن‌ترین و معتبرترین تواریخ محلّی در جهان اسلام است. این اثر که به جهت سترگی و اهمیتش، به‌حقّ آن را تاریخ خراسان خوانده‌اند، بسیار مفصّل بوده ولی امروز مفقود است. تاریخ نیشابور، علاوه بر جنبه‌های سیاسی، جغرافیایی و سنّت‌های فرهنگی و اجتماعی خراسان بزرگ، متضمّن مکتوبات و اسنادی است که تا حدّ زیادی به بازنمایی وضعیت علمی نواحی خراسان کمک می‌کند. این کتاب به موضوعات متنوع و گسترده‌ای در قالب تراجمِ مفصّل پرداخته، که حاکی از بهره‌مندی مولف از طیف وسیعی از منابع حوزه‌های مختلف علمی است.مقالۀ پیش رو پژوهشی است در شناسایی منابع مکتوب و شفاهی تاریخ نیشابور، اعم از جوامع حدیثی، تواریخ محلّی، کتب رجال، اخبار و حکایات، دواوین شاعران، متون صوفیّه و امثال این‌ها، که بر مبنای نقل‌های متون دیگر، و بخصوص تنها تلخیص بازمانده از تاریخ نیشابور، اثر خلیفۀ نیشابوری، صورت گرفته است.

A study of the sources of Hākem-e Nishāburi in writing the Tārikh-e Nishābur

Tarikhe Nishabur (history of Nishapur), authored by Hākeme Nishāburi (d. 405 H./1014), is one of the oldest and most creditable local histories ever written in the Islamic World. This work, rightly called “Khorasan History “because of its immensity and importance, appears to have been hugely intensive but now no longer extant. In addition to political, geographical, and cultural aspects of Greater Khorasan, the Tārikhe Nishābur contains letters and documents that are of great help in shedding light on the scientific state in various parts of Khorasan. The book addresses a wide range of different subjects in the form of detailed life stories, this all being indicative of the author’s use of an enormous number of sources on  various scholarly fields.This article presents research made to identify the written and oral sources of the Tārikhe Nishābur, including hadith books, local histories, kotobe rejāl (biographies of prominent scholars), accounts and stories, books of poetry, Sufi texts etc. The research is based on quotations made from other sources, especially from the sole remaining abridged version of the Nishābur History produced by Khalifehye Nishāburi.