سام‌نامۀ کوچک، منظومه‌ای پیشینه‌دار از پهلوانی‌های سام نریمان

سام پدر زال و نیای رستم یکی از معروف‌ترین پهلوانان متون حماسی ایران است. به‌علّت استقلال شخصیت سام از سیمای اساطیری گرشاسپ و نیز این‌که سام به‌تدریج نیای رستم تلقی شده‌ است، از گذشته‌های دور، سام یکی از محبوب‌ترین پهلوانان ادب پهلوانی ایران به شمار می‌رفت آن‌چنان‌که داستان‌های متعدّدی دربارۀ پهلوانی‌های او به دست ما رسیده است. سام‌نامه (بزرگ) یکی از معروف‌ترین منظومه‌های پهلوانی در گزارش‌کرده‌های سام نریمان و دلاوری‌های او در راه رسیدن به محبوب خود پری‌دخت است. گذشته از این منظومه، روایت منظوم دیگری نیز از پهلوانی‌های سام در سرزمین‌های مغرب و مازندران به دست ما رسیده که کمتر شناخته شده است. این منظومه، از گوینده‌ای ناشناس، ظاهرا برخلاف سام‌نامه (بزرگ) متاثّر از روایات شفاهی نیست بلکه، با توجّه به قرائن متن، روایات آن، ریشه در داستان‌های قدیم دارد.در این مقاله، نخست به معرّفی این منظومه که از آن با نام سام‌نامۀ کوچک یاد می‌کنیم می‌پردازیم؛ سپس حدود احتمالیِ زمان سرایش آن را تعیین و به برخی نکته‌های محتوایی آن اشاره می‌کنیم.

Small Sāmnāmeh:an old poem about the gallant feats of Sām, son of Narimān

Sām, Zāl’s father and Rustam’ s grandfather, is of the most renowned champions in Iran’s heroic texts. Due to Sām’s personality distinguished from Garshāsb’s mythical image, and because he has gradually come to be regarded as Rustam’s grandfather, he has long been counted as one of the most popular champions in Iranian epic literature so much so that numerous stories about his heroic attainments have reached us. Sāmnāmeh (the large) is one of the most famous versified heroic accounts of Sām’s achievements and his courageous spectacular deeds in meeting his beloved Paridokht. Apart from this poem, there are other versified stories of sām’s valiant feats in the West (Maghrib) lands and Mazandaran, which are less known. Contrary to the wellknown (large) Sāmnāmeh, the small Sāmnāmeh, of an anonymous writer, appears to be uninfluenced by verbal accounts, but considering the textual indications, its accounts are deep rooted in ancient stories.In this article, first we introduce this poem, which we call the “Small Sāmnāmeh; then we determine the probable approximate time of its composition, and briefly make references to its contents.