بررسی دستکاری‌های کاتب نسخۀ قاهره، مورّخ 741ق، در متن شاهنامه (مطالعه‌ای موردی در کوشش کاتبی صوفی در نزدیک کردن متن شاهنامه به اعتقاداتش)

در این نوشته که مطالعه‌ای است در زمینۀ تاریخچۀ تطوّر متون در نسخه‌ها ابتدا بر اساس منابع تاریخی و دست‌نوشتۀ دیگری از کاتب شاهنامه، مورخ 741ق (نسخۀ ش6006 دار الکتب قاهره)، معلوم می‌شود که این کاتب نوۀ شمس‌الدّین کیشی و از خاندانی صوفی و اهل علم است. سپس با مقایسۀ متن نسخه با دو نسخۀ دیگر و بررسی آماری یافته‌ها، معلوم می‌شود که کاتب نسخۀ قاهره تمایل دارد متن نسخه را دستکاری کند تا به باورهای دینی خود نزدیک‌ترش گرداند؛ و مخصوصاً ابیاتی را که «غیراسلامی» تشخیص می‌دهد حذف می‌کند. در آخر استدلال شده‌است که کوشش در نزدیک کردن شاهنامه و اسلام در بین اهل تصوّف رویکردی سابقه‌دار است و کار این کاتب را شاید بتوان در بافتار همان کوشش‌ها تحلیل کرد.این مطالعه می‌تواند نمونه‌ای ابتدایی برای مطالعات مشابهی باشد که نشان می‌دهند متن حماسۀ ملّی ایران در طول تاریخِ کتابت، قرائت و انتقال آن به نسل‌های بعد چگونه فهم می‌شده و مخاطبان سده‌های میانه از آن چه انتظاری داشته‌اند.

The examination of the scribe’s interpolations in the text of the Ciro manuscript of the Shahnameh, dated 741 H./1340 (A case study of a Sufi copyist’s attempt to bring the text of the Shahnameh close to his own beliefs)

In this article which represents a search into the history of developments made in the texts of manuscripts first, based on the historical sources and another manuscript copied by the scribe of the Shahnameh, dated 741 H. (MS n.6006 at Cairo Dar alkotob), it is made clear that this scribe is Shams alDin Kishi’s grandson and hails from a Sufi knowledge loving family. Then, by comparing this manuscript with two others and conducting a statistical examination of our findings, it becomes evident that the transcriber of the Cairo MS is inclined to manipulate the text of the MS in order to make it approximate his own religious convictions. In particular, he deletes verses that he recognizes as “nonIslamic”.Finally, it is argued that attempts to bring the Shahnameh in conformity with Islam have a long history among the Sufis and, thus, this scribe’s act can perhaps be explained in the context of those attempts.This study can serve as a rudimentary example for similar studies which would demonstrate how the text of Iran’s national epic has been understood during the long history of is being transcribed, read and handed down and what the medieval audience had expected of this work.