تُفّاح الارواح ابن‌سرّاج دمشقی و اهمیت آن در شناخت صوفیان شام

ابن‌سرّاج دمشقی (د. 747ق)، قاضی، صوفی و ادیب اهل شام در نیمۀ دوم سدۀ هفتم و نیمۀ نخست سدۀ هشتم هجری است. از میان آثار وی، امروزه نسخۀ خطی کتاب تشویق الارواح والقلوب وی و نیز به‌طور مستقل، نسخه‌های خطی بخش سوم همین کتاب به نام تُفّاح الارواح ومفتاح الارباح باقی مانده است. تفّاح الارواح متنی است در منقبت‌نگاری صوفیانی که عمدتاً به حوزه‌های جغرافیایی شام، عراق و جزیره تعلق دارند. در این نوشتار، در آغاز شرح‌حالی از ابن‌سرّاج و فهرستی از مشایخ و تالیفات وی عرضه، و کتاب تُفّاح الارواح وی به تفصیل بیشتری معرفی شده است. در ادامه، حتّی‌المقدور اهمیت این کتاب در شناخت صوفیان شام، با بیان نمونه‌هایی از آگاهی‌های دست اولی که در این باره به دست می‌دهد، در دو محورِ شناخت مزارات صوفیان شام، و تصحیح و پیرایش شرح احوال آنها، نشان داده شده است.

Ebne Sarrāj Dameshqi’s Toffāh alArwāh and its importance in knowing the Sufis of Shām

Ebne Sarrāj of Demashq (d. 747/1346), judge, Sufi, and literary man, was a native of Shām (Greater Syria) in the latter half of the 7th and the first half if the 8th /13th century. Of his works, there has remained to date a manuscript of his Tashviq alArvāh va alQoloob as well as separate manuscripts of the third part of this same book styled Toffāh alArvāh va alQoloob. The Toffāh alArvāh is a hagiographical text on the lives of Sufis chiefly hailing from such geographical regions as Shām, Iraq and AlJazira (northern Mesopotamia). In the present article, a life story of Ebne Sarrāj and a list of his masters and works are first presented and, then, his Toffāh alArvāh is introduced in some detail. Subsequently, the significance of the book in identifying the Sufis of Shām is indicated through certain pieces of firsthand information contained in the book, this being implemented first, by locating the graves of those Sufis and, secondly, by redacting and correcting their lives.