واژه‌های گویشی و فنی در وقف‌نامه‌های آستان قدس رضوی

آستان قدس رضوی یکی از بزرگ‌ترین نهادهای وقفی جهان است. بنیاد این تشکیلات اداری موقوفاتی بر اسناد گسترده و انبوه این سازمان، به‌ویژه اسناد و متون وقفی آن استوار است؛ اسناد یگانه‌ ای که از لابه‌لای آن ها نقش تاثیرگذار این نهاد در دگرگونی‌های تاریخی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی کشور در سده ‌های گذشته آشکار می‌شود. این اسناد که از روزگاران گذشته به‌ویژه از دوره‌های صفویه، افشاریه، زندیه و قاجاریه بر جای مانده است شامل وقف‌نامه‌ها و سواد آن ها، ‌مصالحه‌نامه‌ها، مبایعه‌نامه‌ها، ‌اقرار‌نامه‌ها، اجاره‌نامه‌ها، فهرست‌های رفع و بخش، اوراق دفاتر اوارجه و... می‌باشد. با توجه به گستردگی داده ‌های موجود در این اسناد، به‌ویژه داده ‌های زبانی، بازخوانی و بازکاوی این میراث ارزشمند، از بایستگی بسیاری برخوردار است. در این نوشتار، که نخستین پژوهش دربارۀ اسناد یادشده است، واژه‌های گویشی و فنی به کار رفته در وقف‌نامه های آستان قدس رضوی که در فرهنگ‌های پارسی دیده نمی‌شود، بازیابی شده است.

Dialectal and technical terms in the vaqfnāmehs of the sacred Razavi Mausoleum

The Āstane Qodse Razavi (organization in charge of Imam Reza’z Mausoleum) is one of the world’s greatest waqf establishments. The foundation of this administration endowment body is grounded on its enormously extensive documents, especially waqfi texts: unique documents through which the decisive role of the Organization in Iran’s historical, economic, political and cultural changes during the past centuries is revealed. These documents dating especially from the Safavid, Afsharid, Zand, and Qajar periods, comprise original vaqfnāmehs (deeds of endowments) as well as their copies, settlement contracts, transactions contracts, eqrarnāmehs (confession letters), leasing letters, lists of raf’ va bakhsh (annual revenues and expenditures), pages of accounting books etc. Considering the extensivity of available information in these documents, especially linguistic data, the rereading and surveying of this invaluable legacy is of immense necessity. In this article, being the first of its kind on the documents mentioned above, the dialectal and technical terms used in them, but not to be found in Persian dictionaries, have been revisited.