کهن‌ترین دیوان اشعار خواجوی کرمانی: بازسازی مجموعه اشعار مورّخ 750ق بر اساس دو نسخهٔ نویافته

کهن‌ترین نسخۀ دیوان اشعار خواجوی کرمانی در زمان حیات شاعر استنساخ شده است. بخش عمدۀ این نسخه که در کتابخانهٔ ملّی ملک نگهداری می‌شود، پیش‌تر موضوع پژوهش‌های بسیاری بوده و چاپ عکسی آن هم منتشر شده است، اما این نسخه تنها بخشی از یک نسخهٔ اصلی بوده که حدود یک سدهٔ پیش به چند نسخۀ جداگانه تقسیم و در کتابخانه‌های مختلف پراکنده شده است. در این نوشتار ابتدا به معرّفی دو نسخهٔ دیگر در کتابخانهٔ بریتانیا و کتابخانهٔ مرکزی دانشگاه تهران پرداخته شده که به همراه نسخهٔ ملک بخش‌هایی از همان نسخۀ نخستین بوده‌ است. سپس، با مقایسهٔ آن‌ها با بیش از سی نسخهٔ متقدّم، نسخهٔ اصلی و ترتیب اولیّهٔ آثار خواجو بازسازی می‌شود. همچنین، نویسندگان به ارزش‌های هنری نسخهٔ اصلی در سنّت کتاب‌آرایی در عصر آل‌اینجو پرداخته و تاریخ تقریبیِ پراکنده ‌شدن این نسخه را برآورد کرده‌اند.

The oldest manuscript of Khwājuye Kermānī’s Divān Reconstructing his collection of poetry dated 750 AH/ 1349, based on two newly found MSS

The earliest Divān of Khwājū Kirmānī (12901352) was collected and transcribed during the poet’s lifetime. The bulk of that Divān which is now housed in Tehran’s National Malek Library, has already been the subject of a great deal of research, and was published as facsimile in 2013. However, this manuscript is but a section of an original copy that was disassembled into several portions about a hundred years ago and transferred to different libraries. Challenging the common belief that it is a complete manuscript, the present article brings to light two other manuscripts, arguing that these together with the Malek Library copy, were all once parts of the very same original codex. One fragment of the original codex is preserved in the British Library, and another in the Central Library of Tehran University. The article aims to reconstruct the original codex and establish the order in which Khwājū’s poems originally appeared. This has involved subjecting the three fragments to detailed textual analysis, comparing their contents with more than 30 other manuscripts of Khwājū’s works from libraries around the world. Further, the artistic merits of the original manuscript, in the context of book making during the Inju dynasty, have been addressed and the approximate date of the dispersal of Khwājū’s Divān estimated.