آیا «الگوی توسعه ایرانی ـ اسلامی» دست‌یافتنی است؟

اندیشه مربوط به طراحی و تدوین الگویی «ایرانی ـ اسلامی» برای دستیابی به توسعه، مدتی است که در کشور مطرح شده است. در این زمان، برخی نویسندگان و نهادها مقالات و طرح‌هایی در خصوص مشخصه‌های چنین الگویی ارایه کرده‌اند. در مقاله حاضر استدلال می‌شود که با توجه به آنکه همه الگوهای توسعه در زمره تکنولوژی‌ها محسوب می‌شوند و همه تکنولوژی‌ها به ظرف و زمینه‌ای که در آن به کار می‌روند، حساس‌اند و علاوه بر آن حامل ارزش‌هایی هستند که طراحان و نیز به کاربرندگان در آنها به ودیعه می‌گذارند، تکمیل و تدوین یک «الگوی ایرانی ـ اسلامی توسعه» به مثابه یک «تکنولوژی بومی» ممکن است؛ اما نکته مهمی که کمتر به آن توجه می‌شود، آن است که چنین الگویی (به فرض کارآمد بودن و طراحی عقلانی داشتن)، جز در برخی جزییات با دامنه محدود، با الگوهای کارآمدی که در دیگر کشورها، برای توسعه به کار می‌روند، تفاوتی نخواهد داشت. به این اعتبار، یاد کردن از چنین الگویی با عنوان «الگوی ایرانی ـ اسلامی»، عمدتاً نوعی «نامگذاری» و فعالیت «زبانی ـ معنایی» است و جنبه واقعی آن چندان برجسته نیست.