قواعد هشت‌گانه روش ساخت تیپ‎های آرمانی؛ بازسازی نظریه مفهوم‎سازی ماکس وبر

مفاهیم زیادی در علوم اجتماعی وضع شده‎ و برای توضیح آنها آثار زیادی نیز نوشته شده است، اما به‌راستی مفاهیم علوم اجتماعی براساس چه قاعده و روشی ساخته می‎شوند؟ در پاسخ به این پرسش،‎ کلاسیک‎ها و معاصران جامعه‎شناسی و نظریه اجتماعی در قالب سه رهیافت اثباتی، ضداثباتی و پسااثباتی بحث و تعمق کرده‎اند. این مقاله می‎خواهد قواعد و منطق شکل‎گیری و ساخت مفاهیم علوم اجتماعی را در رهیافت پسااثباتی ماکس وبر مورد بررسی قرار دهد. مقاله حاضر با شناسایی قواعد هشت‎گانه روش ساخت تیپ‎های آرمانی، نخست استدلال می‎کند که تیپ آرمانی براساس مفهوم «عقلانیت» ساخته می‎شود. تیپ‎ آرمانی مبتنی بر «آموزه تکوین» و از ترکیب امور منحصربه‌فرد تاریخی و امور تکرارشونده اجتماعی برساخت می‎شود. تیپ آرمانی به مدد نیروی خیال تحت‌تاثیر ایده‎های ارزش‌گذار و در هدایت طرح‎های نظری ساخته می‎شود. در این روند تیپ آرمانی از پالایش و بازسازی مفاهیم روزمره کنشگران اجتماعی به‌دست می‎آید

the eight rules of making ideal types; reconstruction of max weber’s theory of conceptualization

many concepts have been established in the social sciences. many works have been written to explain these concepts. but the question is what is the rule and method by which social science concepts are constructed? in response to this question, the classics and contemporaries of sociology and social theory have discussed and pondered the form of three approaches: positive, anti-positive, and post-positive. this article wants to examine the rules and logic of shaping and constructing social science concepts in max weber’s post-positive approach. the present article, by identifying the eight rules of the method of constructing ideal types, first argues that the ideal type is based on the concept of rationality. the ideal type is based on the doctrine of genesis and is made up of a combination of unique historical matters and repetitive social matters. the ideal type is created with the help of the power of imagination, under the influence of value ideas, and the guidance of theoretical designs. in this process, the ideal type is obtained by refining and reconstructing the everyday concepts of social actors