از تبیین تا نقد: بررسی انتقادی دیدگاه جیمز بوهمن وچارلز تیلور دربارۀ رابطۀ علم و ارزش‌ها در علوم اجتماعی

یکی از میراث‌های پوزیتیویست‌های منطقی در فلسفۀ علم، آموزۀ علم رها از ارزش است که مستلزم آموزۀ دوپارگی واقعیت/ارزش می‌باشد. هر دوی این آموزه‌ها در دهه‌های اخیر مورد انتقاد فیلسوفان و جامعه‌شناسان علم قرار گرفته‌اند و برای ردّ آنها، موردکاوی‌های مختلفی انجام شده است. در علوم اجتماعی مخالفان علم رها از ارزش و دوپارگیِ واقعیت/ارزش پُرتعدادتر و سرسخت‌تر هستند. جیمز بوهمن و چارلز تیلور را می‌توان از مخالفان سرسخت این آموزه‌ها در علوم اجتماعی به‌شمار آورد. بوهمن بر این باور است که کارکرد نظریه‌های اجتماعی صرفاً تبیین (معطوف به واقعیت) نیست، بلکه کارکرد (حتی اصلیِ) آنها، نقد ارزش‌های رایج در جامعه است. تیلور نیز بر این باور است که علوم سیاسی را نمی‌توان خالی از ارزش دانست، بلکه نظریه‌های مختلف در علوم سیاسی نقدهایی را مطرح می‌کنند که محصول چارچوب‌های تبیینی آن نظریه‌ها هستند و با آن چارچوب‌های تبیینی درهم‌تنیده‌اند. در این مقاله تلاش شده است تا با نقد دیدگاه‌های بوهمن و تیلور نشان دهد که چرا نقد نمی‌تواند بخشی از علم باشد؛ همچنین چگونه می‌توان نقش نظریه‌های علمی در نقد ارزش‌های اجتماعی را نتیجه فناورانۀ آن نظریه‌ها دانست، نه بخشی از خودِ آن نظریه‌ها.

from explanation to criticism: a critical examination of james bohman’s and charles taylor’s views on science and values in social sciences

one of the legacies of logical positivists is the value-free ideal of science that implies, inter alia, that facts and values are dichotomous; the fact-value dichotomy thesis. both of the doctrines have been criticized by philosophers and sociologists of science during the last decades, and many case studies have been carried out to undermine them. there have been serious objections raised against the doctrines in social sciences. some of the objections have been posed by james bohman and charles taylor. bohman believes that all theories in social sciences have critical aspects as well as explanatory ones, and so, they are evaluative as well as descriptive. taylor, too, believes that any theory in political science has two inter-related parts: an explanatory framework and a set of some value positions. in this paper, by criticizing bohman’s and taylor’s arguments, i aim to show that criticism may not be a part of science qua science. i also suggest that those values that are considered to be the critical part of a social scientific theory may be regarded as its technological products.