امکان‎یابی کاربست روش اجتهادی در علوم انسانی (مورد مطالعه: رهبری در مدیریت اسلامی)

این نوشتار در مسیر امکان‎یابی کاربست روش اجتهادی در علوم انسانی به مورد کاوی شیوه رهبری در مدیریت اسلامی، با استفاده از آموزه‎های اسلامی و براساس تحلیل اجتهادی می‌پردازد. یافته‎های ‎این تحقیق نشان می‎دهد که روش اجتهادی روشی ترکیبی است که با دانش ترکیبی مدیریت از شاخه‎های علوم انسانی رابطه دارد و شیوه رهبری اسلامی به‎عنوان یکی از موضوعات علوم انسانی در دایره روش اجتهادی قابل تحلیل است. افزون‌براین، با عنایت به‎روش اجتهادی در آموزه‎های اسلامی، دو دسته گزاره مشاهده می‎شود که در هر دو دسته، بخشی از گزاره‎های قرآنی و بخشی از گزاره‎های روایی وجود دارد؛ برخی از گزاره‎های دسته اول مستقیماً رابطه حاکم یا رهبر را با پیروان و نحوۀ تعامل با آنان را به تصویر می‎کشد. باوجوداین، دسته‎ای از ‎این گزاره‎ها خطابات عامی ‎هستند که می‎توان از اطلاق‎شان، سبک نرمش مطلق را اصطیاد نمود. ازاین‎رو، می‎توان گفت که ‎این دسته از گزاره‎ها بر نرمش و رفق مطلق دلالت دارد و دسته دوم از گزاره‎های قرآنی و روایی بر اختلاط نرمش با شدت عمل تاکید می‎کنند؛ با توجه به ‎این دو دسته از گزاره‎ها طبق قواعد اصولی و فقهی در روش اجتهادی می‎توان در مقام جمع بین گزاره‎ها هر جا دسته‎ای از گزاره‎ها (ادله‎ای) بر موضوعی به‎طور مطلق دلالت داشته باشند، در عین حال دسته‎ای دیگر از گزاره‎ها بر همان موضوع به‎طور مقید دلالت کنند، گزاره‎های مطلق را بر مقید حمل کرد؛ چه ‎اینکه طبق قاعده «الجمع مهما امکن اولی من‎الطرح» ادله‎ای که مطلق است را می‎توان حمل بر مقید کرد، در نتیجه می‎توان استنباط کرد که در سبک رهبری هم نرمش و هم شدت عمل لازم است؛ ازاین‎رو، نتیجه تحلیل اجتهادی آن است که رهبری در مدیریت اسلامی‎آمیزه‎ای از «نرمش حداکثری و شدت حداقلی» است.

possibility of applying ijtihad method in humanities (case study: leadership in islamic management)

in order to enable the application of the ijtihad method in the humanities, this article explores the leadership style in islamic management, using islamic teachings and based on ijtihad analysis. findings of this study show that ijtihad method is a combined method that is related to the combined knowledge of management from the branches of humanities and the method of islamic leadership as one of the subjects of humanities in the field of ijtihad method can be analyzed. considering the ijtihad method in islamic teachings, there are two categories of propositions, in both of which there is a part of quranic propositions and a part of narrative propositions. some of the first category statements directly depict the ruler or leader’s relationship with followers and how they interact with them; however, some of these statements are general speeches that can be applied to the style of absolute softness; therefore, it can be said that this category of propositions implies softness and absolute friendliness, and the second category of qur’anic and narrative propositions emphasizes the mixing of softness with intensity of action; according to these two categories of propositions, according to the principles of jurisprudence and jurisprudence in the ijtihad method, it is possible to be in the position of a combination of propositions wherever a group of propositions (arguments) imply an absolute subject, at the same time a group other propositions imply the same subject, carried absolute propositions to the constraint; what is more, according to the rule of &the plural is important, the first possibility of my plan&, the arguments that are absolute can be carried on, so it can be inferred that in the leadership style, both flexibility and intensity of action are necessary; hence, the result of ijtihad analysis is that leadership in islamic management is a mixture of &maximum flexibility and minimum intensity.&