بازخوانی مدل اجتهادی تجربی علم دینی

اندیشه‌ علم دینی با وجود کوشش های صورت گرفته در دهه های اخیر از سوی موافقان و مخالفان آن هنوز به نقطه روشنی نرسیده است. این مقاله با هدف بازخوانی یکی از مدل های علم دینی، موسوم به مدل اجتهادی - تجربی که نخستین بار در اوائل دهه 1380 مطرح شد و به تدریج در ضمن چندین کتاب و مقاله شرح و بسط یافت، پس از توضیح کوتاهی درباره جایگاه این مدل در میان دیدگاه های علم دینی و معرفی کلّی مبانی و روش شناسی این مدل، به رفع ابهامات و اشکالات آن در خلال ده محور پرداخته است. این محورها عبارت اند از: سقوط در دام تجربه گرایی، وابستگی به پارادایم های غربی، ابهام در تفکیک سطوح علم به تجربی و فراتجربی، عدم عینیت، عدم کفایت گزاره‌های متون دینی برای تولید علم، احتمال ابطال تجربی گزاره‌های دینی، ترجیح معرفت ضعیف تر بر معرفت قو‌‌ی تر، ابهام در وجه نام گذاری علم دینی، ابهام در امکان پیشرفت و مشکل عدم خلاقیت.

revising ijtihadi-experimental model of religious science

the idea of religious science, despite the attempts made in recent decades by its proponents and opponents, has not yet reached a clear point. this paper aims at revising one of the models of religious science, called the ijtihadi-experimental model, which was first introduced in the early years of the 2000s and gradually expanded along with writing several books and articles. after briefly describing the status of this model among the other models of religious science and introducing the general foundations and methodology of this model, the paper has addressed its ambiguities and problems in ten items. these items are: falling in the trap of experientialism, dependence on western paradigms, ambiguity in distinguishing between physical and meta-physical levels of science, non-objectivity, inadequacy of religious texts propositions for production of science, probability of falsification of religious propositions, preferring weaker knowledge on stronger knowledge, ambiguity in denomination of religious science, ambiguity in possibility of progress, and non-creativity