روش علمی نیوتن را می‌شناسیم؟

در این مقاله سوالات چندی را مطرح کردم: نخست، نیوتن کدام اصول و قواعد روش‌شناختی را طرح و وضع، و سپس آنها را تعویض و تعدیل ‌کرد؟ دوم، چرا نیوتن علی‌الدّوام به طرح و وضع و تعویض و تعدیل قواعد روش‌شناسی‌اش می‌پرداخت؟ و سوم، آیا پس از گذشت سیصد سال، اکنون روش علمی نیوتن را می‌شناسیم؟ در بخش اول، کوشیده‌ام قواعد مستمراً متحوّل روش علمی نیوتن را در آثارش، اصول ریاضی و نورشناسی، شناسایی کنم. آنچه آشکار می‌شود این است که در بازۀ حدوداً پنجاه سالۀ کاوش‌های طبیعت‌شناختی نیوتن، آرای طبیعی وی عمدتاً دست‌نخورده می‌ماند؛ درحالی‌که در همین مدت، وی پیوسته به وضع و تعویض و تعدیل قواعد روش‌شناختی‌−معرفت‌شناختی می‌پردازد. سپس کوشیده‌ام تبیین کنم چرا مواضع روش‌شناختی وی مدام دچار تحول می‌شدند. در گام آخر، برای پاسخ به سوال چیستی روش علمی نیوتن، مواضع و تحلیل‌های روش‌شناسان نیوتن‌پژوه و علم‌شناسان مورخ و فیلسوف را تحلیل و سرانجام نتیجه‌ گرفتم که نمی‌توان برای نیوتن روش علمی واحد، منسجم، و روشنی قائل شد که هم مستشهد به شواهد تاریخی باشد و هم مورد قبول علم‌شناسانِ روش‌شناس و مورخان علم‌شناسِ نیوتن‌پژوه