بررسی «روش تحقیق» در پژوهش‌های حوزه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری در ایران

گسترش دانش در حوزه علوم انسانی مبتنی بر معرفت‌شناسی، هستی‌شناختی و روش‌شناختی شکل می‌گیرد. در این بین «روش‌شناسی» مبنای تولید علم در همه رشته‌هاست و روش‌شناسی معرفت علمی نیز بر سه عنصر پارادایم، نظریه و روش استوار است. هدف این مقاله بررسی «روش تحقیق» پژوهش‌های حوزه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری می‌باشد. روش این مقاله سنجش اعتبار سازه‌ای مقاله‌های حوزه رشته جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری است. نتایج نشان می‌دهد مهم‌ترین روش استفاده‌شده در حوزه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، که همان «مشاهده» است و مهم‌ترین ابزار که «پیمایش» می‌باشد، به مرور به فراموشی سپرده شده است و امروزه شکل ناقصی از دوران سلطهٔ کمّی‌گرایی در پژوهش‌های حوزه مقالات جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری ایران رایج است. درنتیجه انتظار تولید دانش علمی بدون توجه به اصول روش‌شناسی معرفت علمی (پارادایم، نظریه و روش)، انتظاری نابجا در تولیدات اخیر پژوهش‌های حوزه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری است. در روش‌شناسی جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری ایران چگونگی ورود به واقعیت (واقعیت‌های یک شهر شامل: اجتماعی، کالبدی و طبیعی)، مدل ورود به واقعیت (قیاسی یا استقرایی)، روش اندازه‌گیری متغیرهای موجود در شهر (کمّی، کیفی یا ترکیبی) و سرانجام نظام‌های ارزشی و نقش آنها در پژوهش، به درستی مدنظر قرار نمی‌گیرد.