درآمد خانواده و سلامت کودکان در ایران: شناخت نقش عوامل واسطه‌ای با مدل‌ سازی معادلات ساختاری

دریافت: 12/3/93 پذیرش: 29/6/93     مقدمه: درآمد خانواده یکی از تعیین‌کننده‌های مهم سلامت کودکان در جهان است. به منظور شناخت بهتر نقش متغیرهای واسطه‌ای، این مطالعه با استفاده از داده‌های معتبر کشوری، نقش درآمد خانواده‌ها و برخی عوامل واسطه‌ای بر سلامت کودکان را مورد بررسی قرار داد.   روش کـار: در این مطالعه بوم‌شناختی، داده‌های کشوری مرتبط با شاخص‌های درآمد خانواده، وضعیت محل زندگی خانواده، بهره‌مندی کودک از خدمات سلامت، سلامت مادر و سلامت کودک مربوط به دوره زمانی 1389 1385 در همه استان‌های کشور جمع‌آوری و جهت تعیین متغیرهای مکنون، تحلیل عاملی اکتشافی شد. سپس همبستگی بین متغیرهای مکنون اندازه‌گیری شد و متغیرهای باقی‌مانده وارد مدل‌سازی معادلات ساختاری شدند.   یافته‌ها: یافته‌های مدل‌های معادله ساختاری نشان داد که مدل‌هایی که در آن وضعیت محل زندگی به عنوان متغیر واسطه‌ای میان درآمد خانواده و سلامت کودک قرار گرفتند، دارای برازش مطلوب بودند، اما اغلب مدل‌های دارای متغیر واسطه‌ای سلامت مادر، برازش مطلوب نداشتند. همچنین داده‌های نشانگرهای بهره‌مندی کودک از خدمات سلامت، دارای مقادیر مطلوب برای تحلیل عاملی نبودند و وارد مدل‌های ساختاری نشدند. بر اساس نتایج پنج مدل ساختاری مورد بررسی در حدود 33 الی 88 درصد از تغییرات شاخص ناسلامت کودک توسط دو شاخص وضعیت بد درآمد و شرایط بد محل زندگی تبیین شد. شاخص نیکویی برازش ( gfi ) در پنج مدل مورد بررسی بین حداقل 78/0 الی 8/0 متغیر بود.   نتیجه‌گیری: یافته‌های این مطالعه نشان داد که وضعیت بد درآمد خانواده عمدتاً از طریق متغیر واسطه‌ای شرایط بد محل زندگی بر سلامت کودکان موثر است و نقش واسطه‌ای دیگر متغیر مطالعه یعنی ناسلامت مادر در ارتباط میان درآمد خانواده و سلامت کودکان در بیشتر مدل‌های ساختاری تایید نشد. وجود مراقبت‌های بارداری همگانی برای مادران می‌تواند توجیه‌کننده یافته اخیر باشد.