تحلیلی بر ساختار و آسیب شناسی جامعه نبوی

رابطه انسان با خدا و به تبع آن رابطه انسان با جامعه، از مهم‎ترین روابط انسان است که سهمی عمده از اعتقاد، رفتار و عملکرد وی را در طول دوران زندگی به خود اختصاص می‌دهد. جامعه نبوی یا آخرین الگوی دینی و اجتماعی بشریّت، تحت مدیریت مستقیم خداوند متعال شکل گرفته و به تصریح آیه 29 سوره فتح، چهار مرحله جوانه‌زدن، به‌شکل ‌نهال درآمدن، قوّت یافتن و در نهایت استوار شدن بر پایه‌های خود را از سر گذرانده است. با عنایت به هدایت و تربیت بشر به عنوان هدف نزول قرآن‌کریم و راهبرد الگوسازی جامعه نبوی، قرآن‌کریم، شکل‌گیری و ترقی این جامعه را گام‌به‌گام ‌پیش برده و در این مسیر، با آسیب‌شناسی‌های به‌موقع، آن را از گذرگاه‌های حادثه خیز به سلامت عبور داده است. در این میان، سوره بقره به عنوان نخستین سوره مدنی، در بخشی از مرحله استحکام‌بخشی به جامعه نبوی، در حوزه راهبری و آسیب‌شناسی، از ابتدای مرحله سوم شکل‌گیری؛ یعنی تنومندی و قوّت یافتن ایفای نقش نموده است. با توجه به شرایط ویژه ورود پیامبر به مدینه، شکل‌گیری رسمی جامعه و وضع قوانین الهی، همگام با نزول سوره بقره مشخص می‌شود. در این سوره با یک آسیب‌شناسی هدفمند و ذکر مصادیق متعددی از نقض عهد مومنین گذشته، به اهمیّت و پایبندی مومنین به عهد و میثاق‎های الهی بسیار تاکید شده و انسجام و استحکام یافتن جامعه نوپای دینی و ترقی مومنان در تصحیح روابط اجتماعی و از طرفی عدم بروز آسیب اجتماعی نقض عهد جمعی یا مهم‎ترین آسیب جامعه نبوی در دوره سوم شکل‌گیری، مشروط به میزان پایبندی تک‌تک آنان به عهد و میثاق‌های الهی دانسته شده ‌است.