احکام حکومتی و منطقه الفراغ با تکیه بر اندیشه‌های فقهی شهید صدر

از جمله مباحث نوپیدا در فقه، توجه به «منطقه‌الفراغ» است. در شریعت اسلامی، حوزه‌‌هایی وجود دارد که در اصطلاح به آن منطقه‌‌الفراغ می‌گویند. اهمیت وجود این منطقه، مخفی نیست؛ اما آنچه محل گفت‌وگو و مناقشه، واقع شده این است که آیا این مناطق، خالی از هر نوع تشریع بوده و مصداق مواردی هستند که خداوند نسبت به آنها سکوت کرده و یا فاقد احکام الزامی بوده و حکم آنها در اختیار حاکم شرع می‌باشد؟ در این بین، اندیشه‌های فقهی شهید صدر در این خصوص قابل توجه می‌باشد. در این نوشتار، تلاش شده تا با تکیه بر دیدگاه فقهی شهید صدر به تبیین منطقهالفراغ پرداخته شود. ادعا آن است که خالی‌بودن منطقه ای از احکام الزامی، ضروری است تا از این طریق، حاکم اسلامی با تکیه بر احکام حکومتی، بر مبنای تامین مصالح جامعه اسلامی بتواند آن منطقه خالی از الزام را به حسب مقتضیات زمانه خود، بر اساس مصلحت مسلمانان یا جامعه اسلامی از الزام پر کرده و در آن تصرف نماید. البته واجب و حرامی که توسط حکم ولایی فقیه، پدید می‌آید جز احکام اولیه دین که فقیه به آنها فتوا می دهد به‌شمار نمی‌آید، بلکه یک حکم حکومتی است که بر اساس مصالح شکل‌ گرفته است، ولو اصل مشروعیت این احکام و وجوب پیروی از آنها، حکم ثابت دین است.