تحلیل حقوقی آثار نظارت شرعی فقهای شورای نگهبان بر قوانین و مقررات

در اصل چهارم قانون اساسی، مهم ترین کارویژه نهاد دادرس شرعی مبنی بر پاسداری از موازین اسلامی به عنوان عالی ترین هنجار و اصلی ترین چارچوب حاکم بر هنجارهای حقوقی مورد تصریح قرار گرفته و فقهای شورای نگهبان موظف به حفاظت و حراست از این هنجار در بُعد تقنین شده‌اند. نظر به این که نظارت شرعی بر کلیه قواعد حقوقی، صرف نظر از مرجع وضع قاعده اِعمال می گردد، تحلیل این امر که چه آثار حقوقی از نظارت شرعی بر قوانین و مقررات با توجه به نظرات این نهاد قابل استنتاج است، به عنوان پرسش اصلی پژوهش حاضر مطرح و هدف از آن بررسی نحوه و کیفیت تضمین حاکمیت موازین شرع بر قواعد حقوقی در رویه عملی فقهای شورای نگهبان است. بر این مبنا، آثار حقوقی هر یک از نظرات شرعی مشتمل بر مصوبات قبل و بعد از پیروزی انقلاب، با استفاده از روش کتاب خانه ای و از طریق تحلیل رویه ای و انتقادی نظرات واکاوی شده‌اند. نتایج تحقیق نشان از آن دارد که این نظارت، آثاری هم چون «قابل تسری بودن نظرات شرعی به موارد مشابه»، «لازم الاجرابودن نظرات شرعی»، «ابطال قوانین و مقررات مغایر با شرع»، «قطعی و مختومه بودن نظرات شرعی» و «قابل استنادبودن نظرات شرعی در زمان سکوت قانون» را به دنبال داشته است.

Legal Analysis of the Effects of Religious Supervision of the Muslim Jurists of the Council of Guardians on the Laws and Regulations

In the fourth article of the Constitution of the Islamic Republic of Iran, the most important function of a judge which is safeguarding Islamic laws and regulations has been stipulated as the highest norm as well as the most fundamental framework governing legal norms, and the jurisconsults (faqihs) of the Council of Guardians are obliged to safeguard and preserve the norms in legislation. In view of the fact that the religious supervision of all  juridical rules is exercised irrespective of the source from which rules and laws are enforced, the analysis of the question what conclusion can be made of religious supervision of laws and regulations in terms of these opinions and views serves as the main question of the present research aiming to study the way in which the Shari‘ah criteria govern legal rules in the legal procedure of the jurisconsults working in the Council of Guardians. On this basis, the legal effects of each of religious opinions including the enactments of the laws before and after the Islamic Revolution have been explored drawing upon a library as well as analytical-critical methods in studying views and opinions. The findings of the research indicate that this sort of supervision has certain consequences which can be formulated in such statements as “religious opinions are applicable to similar cases”, “legal or religious opinions are binding”, “laws and regulations in contradiction with the Law or Shar‘ are refuted”, “legal opinions are certain and conclusive (decisive)”, “ legal opinions can be referred to as  the authentic source when the law is silent.”