ظرفیت سنجی فقه شیعه برای شناسایی وقف به عنوان یکی از منابع مالی حکومت اسلامی در پرتو اصل ولایت فقیه

یکی از مسلمات فقه شیعه، ضرورت تشکیل حکومت اسلامی برای حفظ مصالح اسلام و مسلمین است. تشکیل حکومت و اداره شوون آن، مستلزم دارابودن منابع مالی است. در فقه سیاسی اسلام، منابع متعددی برای این منظور به رسمیت شناخته شده و مورد بررسی قرار گرفته است. اما از وقف یا نامی برده نشده یا فقط در حد ذکر نام باقی مانده است. این در حالی است که می‌توان با استفاده از ظرفیت فقه شیعه، اوقافی را شناسایی یا ایجاد کرد که به عنوان یک منبع مالی دولت در اختیار حاکم شرعی باشد تا از آن برای امور ضروری و مصالح جامعه اسلامی استفاده کند. این مقاله که با روش تحلیلی سامان یافته، در صدد است برای جبران این خلاء، ابتدا ظرفیت‌های فقهی برای این منظور را شناسایی کرده، آن گاه اختیارات حاکم شرعی بر اوقاف را بررسی کند. فرضیه این تحقیق آن است که ظرفیت‌های متعددی برای احتساب وقف به عنوان یکی از منابع مالی دولت اسلامی در فقه پویای شیعه وجود دارد؛ همان گونه که ولایت و بسط ید حاکم شرعی بر اوقاف عام، امری مسلّم است. اثبات این فرضیه دستاورد تحقیق حاضر است.

 The Capacity of Shiʻi Jurisprudence for Identifying Endowment as One of the Financial Resources of the Islamic Government in light of the Principle of the Guardianship of the Muslim Jurist

The necessity to form an Islamic government as a means of preserving the interests of Islam and Muslims is certain in ShiÝi jurisprudence. No doubt, to form a government and to run its related affairs requires access to financial resources. To do so, in the political jurisprudence (fiqh) of Islam, numerous resources have been recognized and studied, but no or scant mention has been made of endowment. However, making use of the various resources in ShiÝi fiqh, one is able to identify or create religious endowments which, as a state financial resource, can be put at the religious authority’s disposal in order to be used for the necessities, as well as the interests of the Islamic community. Drawing upon an organized analytical method, this article first seeks to identify the jurisprudential capacities for the important jurisprudential tasks, and then to study the defined authorities a religious authority has over the religious endowments. This research work rests on the hypothesis that there are various jurisprudential capacities in the ShiÝi dynamic jurisprudence to be used as one of the financial sources of the Islamic state; as the religious power and authority of religious authority and his jurisdiction over the public endowment is certain. This research work aims to prove the hypothesis in question.