بررسی تطبیقی جایگاه عقل در کتاب الیاقوت نوبختی و کتاب النجاه الناصر لدین الله

بر مبنای کتابهای الیاقوت و النجاة، نظر و تعقل از منظر «نوبختی» و «الناصر لدین الله» مناط تکلیف است و واجب شمرده می­‌شود. آن دو، خاستگاه حجیّت دین را عقل می­‌دانند و در این دو اثر، سه کاربرد متفاوت را برای عقل برمی­‌شمارند: اول؛ عقل را به عنوان ابزار استنباط و استدلال آموزه­‌ها و معارف دین می­‌دانند. دوم؛ عقل را به عنوان یکی از منابع معرفت و شناخت در کنار کتاب و سنت قرار می دهند. سوم؛ نگاه ابزاری به عقل در مسیر فهم و کشف مدلول کتاب و سنت دارند. هردو مولف به محدودیت گستره عقل در تشخیص حسن و قبح قائلند. البته عقل و شرع را با یکدیگر سازگار می ‌دانند که این سازگاری به معنای عدم وجود تعارض میان آنها است، نه تطابق کامل عقل و شرع؛ زیرا عقل را در وصول به همه شرعیات ناتوان می­‌دانند. در حقیقت از منظر نوبختی و الناصر، عقل در اصول اعتقادی مقدّم است و آن ‌گاه که عقل ساکت باشد، نقل سخن می‌گوید و اگر عقل دلیلی بر مخالفت با نقل نداشته باشد یا با آن موافق باشد، نقل در تایید عقل می آید و در نهایت، آن ‌گاه که میان آن دو تعارضی حاصل شود، به قرینه عقل، نقل را به تاویل می برند.

Comparative examining the status of wisdom in book of al-Yaqut of Noubakhti and the book of al-Nejat al-Naser Aladdin Allah

Based on books of alYaqut and alNejat from Noubakhti and alNaser Alddin Allah, idea and wisdom are bases of Taklif (obligation) and must be considered. These two scholars believed that base of religion’s augment is wisdom and in these two books counted three various function for wisdom: first, they known wisdom as a tool of inferencing and illustrating for trainings and religion’s learnings. Second: they put wisdom as a source of knowledge and cognition beside Qur’an and Sonnah. Third: they had a taking tool view through wisdom in path of understanding and discovering signification for The Holy Book and Sonnah. Both authors believed on limitation of wisdom in Hosn and Qobh. Of course they believed wisdom and Shar’ have adjustment which this adjustment doesn’t mean these two haven’t any conflict with each other, not complete adjustment between wisdom and Shar’, because they believed wisdom is unable for reaching to all principals of Shar’. In fact from Nowbakhti and alNaser’s views wisdom in beliefs’ principals takes precedence and while wisdom is silent, Naql would speak, and when wisdom haven’t any reason against Naql or be agree with it, then Naql would confirm wisdom and finally when they have conflicts with each other, as a evidence of wisdom would paraphrase the Naql.