رابطه فقهای شیعه و حکومت در ادوار مختلف تاریخ ایران

تعاملات دین و عالمان دینی با حکومت، بخش عمده‌ای از تحولات تاریخ ایران را به خود اختصاص داده است و فقهای شیعی به عنوان وارثان ایمه، بعد از غیبت آخرین امام معصوم(ع)، با اندیشه و عمل خود کوشیده‌اند تا ضمن پاسداری از حریم دین، حرمت مسلمانان و کیان اسلامی، در مسیر ایجاد جامعه و حکومت مطلوب گام بردارند. در این راستا عالمان شیعی در طول تاریخ پر مخاطره خود، همواره بر حفظ حقیقتی به نام تشیع همّت گماشته‌اند و بنابر محدودیتهای موجود در سر راه آنها، فقط در مقاطع خاصی توانستند با استفاده از جایگاهشان، رهبری خود را فعلیت بخشند که انقلاب اسلامی به رهبری امام خمینی(ره) یکی از پرافتخارترین مقاطع تاریخی ایران است. از آنجا که فهم عمیق تحولات معاصر ایران بدون بررسی تحلیلی و ارزیابی دقیق نقش علمای شیعه ممکن نیست، بنابراین نگارنده در این مقاله با بهره‌گیری از روش توصیفی - تحلیلی و تحلیلی - تاریخی، به بررسی مناسبات فقهای شیعی با حکومت، در ادوار تاریخی جامعه ایران پرداخته و در پی آن است تا چشم‌اندازی از سازوکارهای حفظ آرمانهای دینی و ایجاد حکومت مطلوب، توسط فقهای شیعی، در برابر حاکمیت سیاسی دوران گذشته را ارایه دهد تا به درک تلاشهای آنها در تحقق حاکمیت جامعه شیعی در ایران نایل شویم.