تجزی در اجتهاد

علمای اسلام تعریف واحدی از مجتهد متجزی ارایه نداده‌اند. برخی از آنها ملاک تمایز مجتهد مطلق و متجزی را «فعلیت استنباط» دانسته و گفته‌اند: متجزی، مجتهدی است که به صورت بالفعل تمامی احکام شرعی فرعی را از ادله آشکار آن استخراج نکرده‌ است. برخی دیگر «ملکه اجتهاد» را ملاک قرار داده و گفته‌اند: متجزی، مجتهدی است که دایره متعلق قدرت استخراج احکام در وی، محدودتر از مجتهد مطلق می‌باشد. در مورد امکان یا عدم ‌امکان تجزی در اجتهاد سه نظریه توسط اصولیهای مذاهب اسلامی مطرح شده است؛ بیشتر آنها قایل به امکان تجزی در اجتهاد هستند. گروه نادری منکر تجزی در اجتهاد بوده و گروه سوم توقف کرده‌اند. ادله‌ نقلی و عقلی قایلان به امکان تجزی در اجتهاد، تام می‌باشد و ادله قایلان به سایر نظریه‌ها، صلاحیت معارضه با ادله آنها را ندارد.تخصصی شدن اجتهاد یک ضرورت و روش مناسب برای پاسخگویی به نیازهای عصر حاضر و پویندگی و بالندگی فقه است. با این کار مجتهد تمام همّت خود را صرف یک بخش و بخشهای دیگر را به سایر مجتهدان واگذار می‌کند. و از اظهار نظر و فتوا در ابوابی که تخصص ندارد، خودداری می‌ورزد.