درآمدی بر جدال میان علم و دین

«نسبت موجود میان علم و دین» یکی از مباحث بسیار مهم در حوزه فلسفه دین، الهیات و دین پژوهی معاصر به شمار می رود. الهی دانان و فیلسوفان دین نظریات متعددی در این باب ارایه داده اند که مورد توجه اندیشمندان و منتقدان در عرصه علم و دین قرار گرفته و بحثهای شورانگیزی را به دنبال آورده است. با اندکی تامل شقوق مختلف مورد بحث در باب نسبت میان علم و دین را می توان دریافت: علم و دین به عنوان دو مقوله نافی یکدیگر؛ علم و دین به عنوان دو مقوله منطبق بر هم (تساوی) و یا به عنوان دو مقوله که واجد نسبت عموم و خصوص مطلق هستند؛ علم و دین به عنوان دو مقوله موید یکدیگر که نسبت عموم و خصوص من وجه دارند. جان پوکینهورن نظریه اخیر را می پذیرد و مقاله حاضر با عنوان «درآمدی بر جدال(1) میان علم و دین» را در همین راستا به نگارش درآورده است. وی این معاضدت را در اموری همچون الهیات طبیعی، آموزه خلقت، مشیت الهی، و معجزه بیان نموده و یک تعامل سازنده را میان علم و دین برقرار می سازد. به باور راقم این سطور آنچه نگارنده را از سایر اندیشمندان در این خصوص متمایز ساخته نگاه دقیق او به مسیله معجزه است. وی برخلاف برخی دیگر، معجزه را تحقق امور از مجرای خاص معرفی می کند نه به منزله نقض قوانین طبیعت که با مفهوم حکمت در افعال خداوند چندان سازگار نیست. این برداشت از معجزه با فهم آن در کلام اسلامی، یعنی خرق عادت، سازگاری زیادی دارد.