بررسی واژه های جانشین اعجاز در قرآن کریم در تفاسیر فریقین

بحث اعجاز قرآن و به طور کلی معجزه، یکی از مباحث مهم علوم قرآنی و همچنین علم کلام است. واژه اعجاز برای اولین بار در اواخر قرن سوم به مفهوم مصطلح آن استعمال گردید و پس از آن کاربرد آن رواج یافت. این واژه به مفهوم اصطلاحی در قرآن نیامده، اما معنای کانونی معجزه که همان ارایه نشانه و دلیل روشن بر صدق ادعای رسالت است، با واژه هایی مانند: «آیه»، «بیّنه»، «بصایر»، «برهان»، «سلطان» و «شی مبین» که بر همین مفهوم دلالت دارند، به کار رفته است. این واژه های هم حوزه با کاربرد یکسانی در آیات قرآن توزیع نشده اند و دارای ارزشهای معنایی متمایزی می باشند. در این مقاله در حد توان، کاربردها و ارزش معنایی هریک از این واژه ها در حوزه معنایی اعجاز بررسی گردیده است که طبق پژوهشهایی که انجام گرفته است، واژه «آیه» در حوزه معنایی معجزه، به معنای دلیل و نشانه بر خصوصیت نشانه و دلیل بودن معجزه بر صدق ادعای رسالت دلالت دارد. واژه های «بیّنه»، «برهان» و «شی مبین» که افزون بر معنای دلیل و نشانه، دارای مفهوم روشنگری نیز هستند، بر ویژگی روشن بودن معجزه بر صدق دعوی نبوت دلالت دارند. واژه «بصایر» به مفهوم حجت و دلیل روشن قلبی بر خصوصیت ادراک قلبی معجزه و واژه «سلطان» به مفهوم حجت و دلیل غالب، بر ویژگی غالب بودن معجزه در مقابل منکران بر رسالت نبی دلالت می کنند.