مطالعه تطبیقی مواجهه «نهاد دینی» و «نوسازی فرهنگی» در عربستان سعودی و کویت (نیمه نخست قرن بیستم)

نخستین گامهای تجدد و نوسازی در کشورهای عربی خلیج فارس از سالهای نخستین قرن بیستم میلادی با تغییراتی در حوزه فرهنگ همراه بود که از آن با تعبیر «نوسازی فرهنگی» یاد می‌‌شود. این تغییرات به ویژه در مواردی که با تحول در ساختار ارزشی و سنتهای قومی و دینی، تغییر ارزشی تلقی می‌‌شد حساسیت‌ افکار عمومی و جریانهای دینی را برمی‌‌انگیخت. در این میان، نوع رویکرد نهاد دین در مواجهه با سیاستهای نهاد دولت برای پیشبرد نوسازی فرهنگی، حائز اهمیت است. این پژوهش سعی بر آن دارد تا با مطالعه‌‌ای تطبیقی، چگونگی این مواجهه در دو کشور عربستان سعودی و کویت را در نیمه نخست قرن بیستم میلادی ارائه نماید. بر این اساس، تلاش شده است تا با تعیین شاخصهایی از مظاهر نوسازی فرهنگی و نیز چگونگی مواجهه نهاد دینی در نهایت به این سوال پاسخ داده شود که در هر کدام، مواجهه با فرآیند نوسازی، همگرایانه بوده است یا واگرا؟ نتیجه‌‌‌ به دست آمده، دو مدل متفاوت از چگونگی مواجهه را نشان می­‌دهد که در مورد عربستان، رویکرد محافظه‌‌کارانهِ واگرا و در کویت رویکرد همگرایانه غالب بوده است.

a comparative study on the religious institution to the cultural modernization in saudi arabia and kuwait (first half of the 20th century)

the first steps in modernization in arab states of the persian gulf during the first half of the 20th century had made some changes in culture which have been called “cultural modernization”. these changes particularly in values, ethnic and religious traditions have been considered as valuable changes and therefore triggered public opinion and religious currents. in this way, how the religious institution faced the state’s policies in proceeding the cultural modernization, is a major subject-matter. this article in particular tries to study how this confrontation in saudi arabia and kuwait was during the first half of the 20th. in this regards, some indicators for manifesting cultural modernization and the confronting religious institution are stated, thereafter the problem of twofold approach, converging or diverging is being discussed. in conclusion, the paper makes clear that in saudi arabia, the dominant approach would be a conservative divergent, and however kuwait has a convergent perspective on the matter.