بازپژوهی مصلحت در فقه اهل‌سنت و امامیه و دلالتهای آن در قانون‌گذاری با تاکید بر سیاستهای تقنینی جمهوری اسلامی

کاربستهای مصلحت در قانون‌گذاری جمهوری اسلامی ایران متعدد است و زمینه‌های آن را باید در نوع نگاه فقه و اندیشه اسلامی به مصلحت واکاوی کرد. فقه امامیه برای تامین مصالح فردی و اجتماعی، زمینه‌های حضور فعال مصلحت را در فرایند تشریع و قانون‌گذاری فراهم نموده است. با توجه به اینکه امکان اهتمام به مصلحت در قانون‌گذاری، ضوابط و معیارهای تعریف‌شده‌ای دارد، اهم سوالاتی مطرح‌شده در این زمینه از این قرار است: خط‌مشی گذاری کلان در راستای تامین مصلحت چه ملاحظات و الزاماتی دارد؟ کارکردهای ماهوی قانون‌گذاری در راستای تامین مصلحت از چه قرار است؟ مولفه‌های عدالت تقنینی در راستای تامین مصلحت شامل چه مولفه‌هایی است؟ این پژوهش، ضمن واکاوی و تحلیل مبانی، ضوابط و مولفه‌های مصلحت‌انگاری در فقه امامیه، دلالتها و کاربستهای عملی آن را در فرایند  قانون‌گذاری تحلیل کرده است و ضمن واکاوی خلاها و چالشهای موجود، مولفه‌های عدالت تقنینی در راستای تامین مصلحت فردی و اجتماعی در گفتمان حقوقی و قانون‌گذاری را تبیین نموده است و به‌صورت کلی، رویکرد مطالعه تطبیقی رویکرد فقهی اهل سنت و امامیه در این پژوهش مورد تاکید بوده است. دیدگاه غالب در بین اهل سنت نیز عدم تمسک به مصالح مرسله است، همان‌گونه که از سوی برخی تصریح شده، همه مذاهب به نحوی از انحا، بدان عمل کرده‌اند و از نظر روش‌شناسی فقهی، پایه‌های مصلحت به اشکال مختلف و عناوینی چون مصلحت‌یابی (استصلاح)، ارزش دادن به عرف و غیر آن در منابع اصولی آمده است.

re-examination of expediency in sunni and imami jurisprudence and its implications in legislation with an emphasis on the legislative policies of the islamic republic

there are many applications of expediency in the legislation of the islamic republic of iran, and its contexts should be analyzed in terms of islamic jurisprudence and thought. imami jurisprudence has provided grounds for the active presence of expediency in the process of legislation in order to secure individual and social benefits; considering that the possibility of paying attention to expediency in legislation has defined rules and criteria, the most important questions that are raised in this field are: what are the considerations and requirements of macro policy making in order to ensure expediency? what are the essential functions of legislation in order to ensure expediency? what are the components of legislative justice in order to ensure expediency? this research, while examining and analyzing the foundations, criteria and components of expediency in imami jurisprudence, has analyzed its implications and practical applications in the legislative process, and while analyzing the existing gaps and challenges, the components of legislative justice in it has explained the direction of providing individual and social expediency in the legal discourse and legislation, and in general, the comparative study approach of sunni and imami jurisprudence has been emphasized in this research. the dominant view among the sunnis is not to stick to the interests of the messenger, as it has been stated by some, all religions have acted on it in some way, and in terms of jurisprudential methodology, and the foundations of expediency in various forms and titles, valuing custom and others are mentioned in the basic sources.