احکام و آثار عقود محاباتی قاضی در فقه مذاهب اسلامی

عقود محاباتی قاضی بحثی اختلافی در فقه اسلامی است و بعضی فقها آن را دقیقاً به معنای رشوه تصور نموده‌اند و آن را مطلقاً حرام می‌دانند. پرسش اصلی در اینجا آن است: آیا انجام چنین معاملاتی برای قاضی و اخذ مالی تبرعی و یا کمتر از قیمت واقعی از سوی وی مشروعیت دارد؟ هم‌چنین این مطلب نیز حائز اهمیت است که در صورت حرمت، این‌گونه عقود آیا باطل هستند یا خیر؟ موضوع این مقاله بررسی حکم و اثر این‌گونه عقود برای قاضی و تحلیل ادله شرعی آن از نظر مذاهب پنج‌گانه اسلامی است. این مطلب اثبات می‌شود که عامل تعیین‌کننده در حکم این عقود، داعی و انگیزه واقعی محابی و شخص قاضی است؛ بدین ترتیب اگر قصد معطی از آن، رشوه باشد و در واقع انگیزه اصلی وی از محابات، ایجاد تمایل قلبی در قاضی به خویش برای حکم‌کردن به سودش باشد، این مال عنوان رشوه می‌یابد و حرام است و اما اگر واقعاً مال اعطایی را به نیت هدیه به قاضی بدهد، باید این مال را هدیه در نظر گرفت و حکم آن را اباحه دانست. در پایان نتیجه گرفته شده است که اگر معاملات محاباتی قاضی از طرف قاضی یا طرف مقابل بدون قصد رشوه باشد و مفسده دیگری (تغییر حکم) در آنها وجود نداشته باشد برای قاضی مباح هستند.

Rulings and Effects of a Judge’s Muhabati Contracts in Jurisprudence of Islamic Denominations

The Muhabati Contract (gratis bargain) of judges is a discrepancy in the Islamic jurisprudence and some of jurists consider them some kind of bribery and therefore as a forbidden act. The main question of this article is: “Is it legal for judges to apply such bargains and receive such a free property?” Also this issue is of importance that: “Are these bargains invalid in the case of illegality?” The subject of this article is to study the commandment and effect of these kinds of bargains for judges and to analyze the religious reasons discussed in the five Islamic schools of thought. In this matter it will be proved that the main factor on the commandment of these bargains is the intention of the parties. If they intend to give and get bribery, this property will be bribery and if not, it will be legal and it is some kind of gift. In the end, it is concluded that if the judge’s gratis bargains are without the intention of bribery and there is no other corruption in them, they are permissible for the judge.