نقش علمای شیعی در گسترش تشیع در ایالت کرمانشاهان در دوره‌ قاجاریه

مذهب تشیع از زمانی که در قرون اولیه اسلامی وارد ایران شد تا رسمی شدن آن در دوره صفویه همواره روند روبه گسترش و تحول گرایانه ای داشت. در این گسترش و تحول نقش علمای شیعه انکارناپذیر است. این علما به ویژه در دوره قاجار که مدنظر این پژوهش است با تلاش زیادی این مذهب را از گزند فرقه های انحرافی و به حاشیه رانده شدن نجات دادند. در این دوره که عصر فرقه سازی و دوران پیدایی و میدان داری اندیشه های انحرافی محسوب می شد، ایالت کرمانشاهان یکی از مهم‌ترین مناطقی است که تحت تاثیر عوامل محیطی و انسانی، پذیرای فرقه های مختلف از جمله تصوف، اهل حق و شیخیه بوده است. بنابراین سوالات اصلی پژوهش حاضر آن است که چرا علمای مذهب تشیع برای گسترش این مذهب کرمانشاهان را انتخاب کردند و نقش آنها در گسترش مذهب تشیع و مبارزه با نحلهها و فرقه های انحرافی به چه میزان بوده است؟ این پژوهش با رویکرد توصیفی تحلیلی و استفاده از منابع کتابخانه ای صورت گرفته است. یافته پژوهش نشان می‌دهد که علمای شیعه با توجه به اینکه کرمانشاهان شاهراه ارتباطی شرق به غرب، نزدیک‌ترین منطقه به عتبات عالیات و مرکز تلاقی ادیان، فرق و نحله های مختلف مذهبی بود، این منطقه را انتخاب کردند. آنها از همه ظرفیتهای موجود تبلیغی و ترویجی نظیر شعائر، نهادهای آموزشی و دینی، زیارتگاه ها و غیره در جهت تثبیت، نهادینه‌سازی و گسترش مذهب تشیع در ایالت کرمانشاهان بهره گرفته و در این راه موفق عمل کردند، تا جایی که با گسترش تشیع، بسیاری از فرقه ها و نحله های انحرافی از تکاپوی اولیه افتادند و کم فروغ تر از گذشته گردیدند. بنابراین نوشتار حاضر در پی آن است که به تحلیل و واکاوی نقش علمای مذهب تشیع در گسترش این مذهب و مقابله آنها با نحله ها و فرقه های انحرافی بپردازد.

The Role of Shiite Scholars in Promoting Shiism in Kermanshahan State during Qajar Dynasty

Since its introduction in the first Islamic centuries and its development in the Safavid dynasty, Shiism has always been promoting and the role of Shiite scholars has been of prime importance in this development. During the Qajar dynasty these scholars protected Shiism from division and distortion. During the Qajar dynasty in which a number of deviant cults appeared, Kermanshah welcomed many of these cults including Tasawwuf, Ahle Haq, and Sheikhiyyah. The present research attempts to explore why the Shiite Scholars chose Kermanshahan for the promotion of Shiism and what roles these scholars played in this promotion. The present research is an analyticdescriptive study which uses library resources. The findings of the present article demonstrated that Shiite scholars chose Kermanshahan because it is near the Holy Shrines of Imams in Iraq and it is the crossroads of east to west. They managed to use all the resources including educational institutions, holy shrines and… in order to promote Shiism. They were so successful that other deviant cults ultimately died down or disappeared. Accordingly, the purpose of the present article is twofold: on the one hand it tries to explore the role of Shiite scholars in promoting Shiism, on the other hand it attempts to find out how they managed to eradicate deviant cults from it.