عوامل مرتبط با رفتارهای پیشگیری‌کننده از چاقی در دانش‌آموزان دختر شهر قم، براساس نظریه شناختی اجتماعی

زمینه و هدف: در سال‌های اخیر، چاقی و اضافه وزن، رشد فزاینده‌ای در جوامع در‌حال‌توسعه داشته و میزان شیوع چاقی در نوجوانان نسبت به سال‌های گذشته افزایش یافته است. این در حالی است که اقدامات مختلف برای پیشگیری از آن، موفقیت‌های چشمگیری نداشته است. هدف از مطالعه حاضر، بررسی عوامل مرتبط با رفتارهای پیشگیری‌کننده از اضافه وزن و چاقی براساس نظریه شناختی اجتماعی در دانش‌آموزان دختر دوره دوم مقطع متوسطه شهر قم است.روش بررسی: این مطالعه توصیفی بر روی 104 نفر از دانش‌آموزان دختر دوره دوم مقطع متوسطه که به‌صورت تصادفی ساده از بین مدارس انتخاب شدند، انجام شد. برای گردآوری داده‌ها از پرسش‌نامه‌های جمعیت‌شناختی، سازه‌های نظریه رفتار برنامه‌ریزی‌شده، گرایش به مصرف فست‌فود، مصرف تنقلات، بسامد غذایی و فعالیت بدنی استفاده شد. تحلیل داده‌ها با استفاده از آزمون تحلیل واریانس و همبستگی پیرسون انجام شد.یافته‌ها: ازنظر سازه‌های نظریه شناختی اجتماعی، میانگین امتیاز سازه آگاهی 13.98 از 24، انتظارات پیامد 13.05 از 20 (65.25 درصد)، ارزشیابی پیامد 27.47 از 30 (91.56 درصد)، یادگیری مشاهده‌ای، 26.08 از 30 (55 درصد)، تقویت 3.23 از 25 (56.96 درصد)، خودکارآمدی 18.52 از 25 (74.08 درصد) و خود‌کنترلی 13.05 از 25 (52.2 درصد) به دست آمد. بین نمرات سازه‌های نظریه شناختی اجتماعی با رفتار تغذیه‌ای و نمره فعالیت بدنی رابطه معناداری دیده شد. آزمون تحلیل واریانس نشان داد میانگین نمرات سازه‌های مهارت، خودکارآمدی و خودکنترلی با سطح فعالیت بدنی دانش‌آموزان ارتباط دارد.نتیجه‌گیری: سازه‌های نظریه شناختی اجتماعی می‌توانند رفتارهای پیشگیری‌کننده از چاقی و اضافه وزن را در دانش‌آموزان به‌خوبی  پیشگویی‌کنند؛ بنابراین برنامه‌ریزی و اجرای برنامه‌های آزمایشی براساس این سازه‌ها می‌تواند در  بهبود سبک زندگی و الگوهای تغذیه‌ای دانش‌آموزان موثر باشد.

factors related to obesity prevention behaviors in female high school students in qom, iran based on the social cognitive theory

background and objectives: in recent years, obesity has been increased in developing countries, especially among adolescents. various measures have not been successful to prevent it. the present study aims to investigate the factors related to obesity prevention behaviors in female high school student in qom, iran based on the social cognitive theory (sct).methods: this descriptive study was conducted on 104 high school girls who were randomly selected from two schools in qom city. to collect data, a demographic form, the questionnaire based on the sct constructs, fast food consumption questionnaire, unhealthy snack consumption questionnaire, food frequency questionnaire, and the international physical activity questionnaire-short form were used. data analysis was done using analysis of variance and pearson correlation test.results: in terms of the sct constructs, the mean score of awareness was 13.98 out of 24; the mean score of outcome expectations was 13.05 out of 20 (65.25%); the mean score of outcome evaluation was 47.27 out of 30 (91.56%); the mean score of observational learning was 26.08 out of 30 (55%); the mean score of reinforcement was 3.23 out of 25 (56.96%); the mean score of self-efficacy was 18.52 out of 25 (74.08%); and the mean score of self-control was 13.05 out of 25 (52.2%). the scores of the sct constructs had a significant relationship with nutritional behaviors and physical activity. the results of analysis of variance showed that the mean scores of the constructs of outcome expectations, self-efficacy, and self-control were significantly related to the physical activity of students.conclusion: the sct constructs can be good predictors for obesity prevention behaviors in female high school students. planning and implementing interventions based on these constructs can be effective in improving their lifestyle and nutritional patterns.