نقش میانجیگری حس انسجام در رابطه بین استرس ادراک‌شده با خستگی و درد در بیماران مالتیپل اسکلروزیس

زمینه و هدف: خستگی و درد از جمله مشکلات جسمانی بیماران مبتلا به مالتیپل اسکلروزیس (ms: multiple sclerosis) است که تحت تاثیر نظام روان‌شناختی و استرس قرار دارند. در این راستا، پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش میانجی‌گر محافظت‌کننده حس انسجام در رابطه بین استرس ادراک ‌شده با خستگی و درد در این بیماران انجام شد.روش بررسی: پژوهش مقطعی تحلیلی حاضر در سال 1398 انجام شد. جامعه پژوهش را تمامی بیماران مبتلا به ms عضو انجمن ms شهرهای تهران، قم و کرج تشکیل دادند. نمونه‌گیری به روش در دسترس و به ‌صورت چند مرکزی در مراکز درمان ms شهرهای تهران، قم و کرج انجام شد. در مجموع، 452 شرکت‌کننده با میانگین سنی 9.36 ±38.45 سال وارد مطالعه شدند. از پرسشنامه‌های جهت‌گیری به زندگی آنتونوفسکی (antonovsky) (1987) (olq13: orientation to life questionnaire)، استرس ادراک‌ شده کوهن (cohen) و همکاران (1983) (pss: perceived stress scale) و برای شاخص درد و خستگی از مقیاس آنالوگ تصویری هیز و پترسون (hayes and patterson) (1921) (vasp: visual analogue scale for fatigue and pain vasf) جهت اندازه‌گیری متغیرها استفاده شد. همچنین از ماکروی process برای spss به ‌منظور بررسی اثر میانجی‌گر در سطح اطمینان 95 درصد بهره گرفته شد.یافته‌ها: درد و خستگی به ‌ترتیب با استرس ‌ادراک ‌شده و حس انسجام، رابطه مثبت و منفی معناداری داشت (0.001>p). حس انسجام توانست حدود یک‌چهارم از اثر کل استرس‌ ادراک ‌شده بر خستگی و درد را کاهش دهد؛ اما نتایج تنها برای خستگی با حضور متغیرهای زمینه‌ای جنسیت، تحصیلات، وضعیت اشتغال و طول مدت بیماری معنادار باقی ماند ((0.14، 0.01)، 0.07= اثر غیر مستقیم).نتیجه‌گیری: حس انسجام موجب کاهش اثر استرس ادراک ‌شده بر خستگی در بیماران مبتلا به ms می‌شود؛ اما نقش موثری را در رابطه بین استرس ادراک ‌شده و درد ایفا نمی‌کند.

Mediating Role of Sense of Coherence in the Relationship of Perceived Stress with Fatigue and Pain in Multiple Sclerosis Patients

Background and Objectives: Fatigue and pain are the common complications in patients suffering from multiple sclerosis (MS), which is influenced by the patients rsquo; psychological status as well as stress. The current study aimed at investigating the protective mediating role of sense of coherence in the relationship of perceived stress with fatigue and pain in Iranian MS patients. Methods: This crosssectional study was carried out in 2019. The study population consisted of patients who were members of the Iranian MS association in Tehran, Karaj, and Qom, Iran. The sampling was performed via the convenience sampling method using a multicenter design in MS centers in Tehran, Karaj, and Qom, Iran. In total, 452 patients with a mean age of 38.45 ±9.36 years were included in the study. The data were collected using the Orientation to Life Questionnaire (OLQ13, Antonovsky, 1978), Perceived Stress Scale (PSS, Cohen et al., 1983), and Visual Analogue Scale for fatigue and pain (VASF and VASP, Hayes and Patterson, 1921). The mediation analysis was carried out via PROCESS macro in SPSS software. A pvalue less than 0.05 was considered statistically significant. Results: Pain and fatigue showed significant positive and negative relationships with perceived stress and sense of coherence, respectively (P<.001). Furthermore, the sense of coherence could reduce 25% of the total effect of perceived stress on fatigue and pain; however, the results remained significant in the presence of gender, education level, employment status, and illness duration only for fatigue (indirect effect = 0.07, [0.01, 0.14]). Conclusion: Sense of coherence reduces the effect of perceived stress on fatigue in MS patients. However, it does not affect the relationship between perceived stress and pain among these patients.