مقایسه فراوانی علائم فرسودگی شغلی در پزشکان عمومی شاغل در طرح پزشک خانواده با سایر پزشکان عمومی در استان مازندران در 1397

مقدمه و هدف: فرسودگی شغلی نوعی استرس روانی است که متاثر از عوامل شغلی مختلف بوده و موجب کاهش عملکرد شغلی می گردد و معمولاً به صورت احساس ضعف، ناامیدی و عدم نیل به اهداف شغلی مشخص می شود. در این ارتباط، مطالعه حاضر با هدف مقایسه فراوانی نشانگان فرسودگی شغلی در پزشکان عمومی شاغل در طرح پزشک خانواده و خارج از این طرح طی سال 1397 در استان مازندران انجام شد. روش کار: در پژوهش مقطعی تحلیلی حاضر 153، 158 و 295 به ترتیب پزشک خانواده شهری، روستایی و غیرشاغل در طرح پزشک خانواده از طریق نمونه گیری تصادفی ساده شرکت نمودند. در این مطالعه از پرسشنامه فرسودگی شغلی مازلاک به عنوان ابزار اصلی به منظور سنجش سه بعد فرسودگی هیجانی، مسخ شخصیت و توانمندی شخصی استفاده شد. شرکت کنندگان در مطالعه شامل دو گروه از پزشکان خانواده عمومی با سابقه کاری بیش از دو سال شاغل در تمامی شیفت های کاری به عنوان پزشک خانواده و همچنین پزشکان عمومی غیرخانواده شاغل در مراکز بهداشتی درمانی و مطب های وابسته به علوم پزشکی مازندران بودند. به منظور مقایسه میانگین و تعیین اختلاف میانگین بعدها در دو بخش پزشکان خانواده (شهری و روستایی) و پزشکان خارج از طرح پزشک خانواده از آزمون آنالیز واریانس یک طرفه (anova) استفاده گردید. یافته ها: در پی مقایسه فرسودگی شغلی بین دو گروه، میانگین و انحراف معیار بعد خستگی هیجانی در پزشکان غیرخانواده معادل 10/31±14/60 و در پزشکان خانواده شهری و روستایی به ترتیب برابر با 12/57±19/73 و 12/17±20/39 به دست آمد که اختلاف آن ها به لحاظ آماری معنا دار بود (0/0001>p). بر مبنای نتایج، پزشکان خانواده (به ویژه پزشکان خانواده های روستایی) دارای بیشترین فرسودگی شغلی در این بعد بودند؛ اما اختلاف دو بعد دیگر در بین پزشکان خانواده و غیرخانواده از نظر آماری معنا دار نبود (0/05<p). به طور کلی، فرسودگی بالا در پزشکان به ترتیب در بعد خستگی هیجانی (20/3 درصد)، مسخ شخصیت (29/4 درصد) و موفقیت فردی (24/1 درصد) به دست آمد. باید خاطرنشان ساخت که بیش از نیمی از افراد، حداقل در یکی از ابعاد، فرسودگی بالا را گزارش نمودند. نتیجه گیری: فرسودگی شغلی در پزشکان خانواده به ویژه روستایی بیشتر بود که ممکن است دلیل آن کار در محیط های دورتر با امکانات کمتر، شرح وظایف بیشتر و شرایط سخت تر باشد. بر مبنای نتایج، عوامل فردی و محیطی بسیاری در ایجاد فرسودگی شغلی نقش دارند که این موضوع اهمیت نیاز به مطالعات بیشتر و برنامه ریزی جهت رفع فرسودگی شغلی پزشکان به ویژه پزشکان خانواده را مورد تاکید قرار می دهد.

Comparison of Burnout Syndrome Frequency between General Family Physicians and Other General Physicians, in Mazandaran Province, Iran, in 2018

Introduction and purpose: Job burnout is a kind of psychological distress that results from various occupational factors and leads to the deterioration of job performance. This condition is usually characterized by weakness, disappointment, and nonachievement of career goals. Regarding this, the present study aimed to compare the frequency of burnout syndrome between general family and nonfamily physicians in Mazandaran province, Iran, in 2018.Methods: This crosssectional study was conducted on 153 urban family physicians, 158 rural family physicians, and 295 nonfamily physicians (i.e., a total of 606 cases) selected using simple random sampling technique. In this study, Maslach Burnout Questionnaire was used, as the main tool for measuring the three dimensions of emotional exhaustion, depersonalization, and personal empowerment. Study participants included two groups of family general practitioners with more than two years of experience working in all shifts as a family physician, as well as nonfamily general practitioners working in health centers and offices affiliated to mazandaran university of medical sciences. General practitioners working in the hospital and staffing plan were excluded from the study. Oneway ANOVA was used to compare the mean values and the mean differences of burnout dimensions at two levels of urban and rural family physicians and those outside the family physician plan.Results: Emotional exhaustion score in the nonfamily physicians was 14.6±10.31, while this score was obtained as 19.73±12.57 and 20.39±12.17 in the urban and rural family physicians, respectively, showing a statistically significant difference (P<0.0001). In this regard, family physicians (especially rural family physicians) had the highest occupational burnout in this dimension. However, regarding the other two dimensions, the difference between the family and nonfamily physicians was not statistically significant. Generally, emotional exhaustion had the highest prevalence (20.3 %), followed by depersonalization (29.4%) and personal accomplishment (24.1%). In addition, more than half of the subjects showed a high level of burnout at least in one of the three dimensions of this construct.Conclusion: As the findings indicated, occupational burnout was more common in family physicians, especially in rural area family physicians, which can be due to working in remote places with more duties, fewer facilities, and more difficult environmental conditions. Many demographic and environmental factors account for the incidence of burnout. Therefore, it is required to perform further studies and develop plans targeted toward reducing occupational burnout, especially in family physicians, since resolving this situation can improve the quality of patient care services.