ژئوشیمی، جایگاه تکتونیکی و منشا توده‌ گرانیتوئیدی سفیدکوه و مقایسه آن با شاه‌کوه (باخترنهبندان، خاور پهنه لوت)

توده‌‌‌های گرانیتوئیدی سفیدکوه و شاه‌کوه در باختر شهرستان نهبندان (استان خراسان جنوبی) واقع ‌شده‌اند و از دیدگاه زمین‌شناسی ایران در بخش خاوری پهنه لوت قرار دارند. توده‌ گرانیتوئیدی شاه‌کوه از دو واحد اصلی با ترکیب مونزوگرانیت گرانودیوریت و سینوگرانیت تشکیل شده و کانی‌های کوارتز، پلاژیوکلاز، فلدسپات آلکالن، بیوتیت و آمفیبول سازنده‌های مهم آن می‌باشند. گرانیتوئید سفیدکوه دارای طیف ترکیبی گرانیت (مونزو و سینوگرانیت)، گرانودیوریت و تونالیت است و از کانی‌های کوارتز، پلاژیوکلاز، میکروکلین، ارتوز و بیوتیت تشکیل شده است. ترکیب پلاژیوکلازهای موجود در توده گرانیتوئیدی سفیدکوه اغلب آندزینی و گاهی آلبیتی، در برونبوم‌های گرانیتوئید سفیدکوه و شاه‌کوه و واحد گرانودیوریتی آن تمام آندزینی و در واحد سینوگرانیتی شاه‌کوه الیگوکلاز تا آندزین می­باشد. ترکیب بیوتیت‌های موجود در برونبوم‌های فلسیک سفیدکوه و برونبوم‌های مافیک شاه‌کوه از نوع بیوتیت منیزیم‌دار، در واحد گرانودیوریتی شاه‌کوه از نوع بیوتیت آهن‌دار تا منیزیم‌دار و در توده گرانیتی سفیدکوه و واحد سینوگرانیتی شاه‌کوه از نوع بیوتیت آهن‌دار و در هر دو توده از نوع اولیه ماگمایی می‌باشند. بررسی‌ شیمی کانی­ها و زمین‌شیمی توده‌ها حاکی از تعلق این توده‌ها به ماگمای کالک­ آلکالن وابسته به حواشی فعال قاره‌ای می‌باشد. در نمودارهای تغییرات عناصر کمیاب بهنجار شده نسبت به کندریت، سنگ‌های این پیکره‌ها غنی­شدگی از lile و lree، تهی‌شدگی از hree و hfse و آنومالی منفی nb, ti, sr و ba نشان می‌دهند که با مشخصه‌های سنگ‌های وابسته به محیط حاشیه فعال قاره‌ای هم خوانی دارند. نمودارهای تمایز محیط­های تکتونیکی، وابستگی توده‌ گرانیتوئیدی سفیدکوه را به محیط‌های همزمان با برخورد و توده گرانیتوئیدی شاه‌کوه را با فرورانش قوس آتشفشانی (vag) نشان می‌دهند. نمودارهای پتروژنتیکی نشان داد که گرانودیوریت شاه‌کوه از یک منشا آمفیبولیتی، گرانیتوئید سفیدکوه از یک منشا متاگری‌وکی و سینوگرانیت شاه‌کوه از یک منشا آمفیبولیتی تا پلیت‌های فلسیکی حاصل شده است.