واکاوی اثر پرداخت یارانه‌های نقدی بر مصرف خانوار؛ مطالعه موردی: سیاست هدفمندی یارانه‌ها

در بند 4 سیاست‌های اقتصاد مقاومتی بر موضوع هدفمندسازی یارانه‌ها تاکید شده که گامی موثر در راستای گسترش عدالت اجتماعی است. اهمیت این موضوع با تاکید دوباره رهبر معظم انقلاب اسلامی در قالب ابلاغ سیاست‌های کلی رفاه و تامین اجتماعی در بهار سال 1401 دوچندان شد. طرح هدفمندسازی یارانه‌ها به‌منظور جایگزینی تمام یارانه‌های انرژی با پول نقد و به نفع مصرف‌کننده طراحی‌شد. در پی اجرای طرح، انتظار می‌رفت بهینه‌سازی و کاهش مصرف انرژی صورت پذیرد و از محل کسب درآمدهای ناشی از افزایش قیمت‌ها، امکان توزیع عادلانه‌تر یارانه‌ها نیز فراهم شود. در این راستا، در پژوهش پیش رو سعی شده تا با ارائه‌ تصویری کلان از ابعاد حمایت‌های صورت‌گرفته در اقتصاد ایران مشخصاً به تاثیر پرداخت‌های انتقالی بر خانوار و تجزیه‌وتحلیل تغییرات مصرف کالاهای اساسی آن‌ها در پی اجرای طرح پرداخته شود. یافته‌های پژوهش حاکی از اثر مثبت و شایان ‌توجه پرداخت‌های نقدی بر مصرف کالاهای اساسی است. جایگزینی یارانه انرژی با انتقالات نقدی نه‌تنها مضرات متعدد ناشی از یارانه‌های انرژی را کاهش داد، بلکه مصرف مواد غذایی و تغذیه فقرا را نیز بهبود بخشید. بااین‌حال، تورم مزمن و عدم اتخاذ سیاست‌های حمایتی مشابه، منجر به کاهش ارزش حمایت‌ها در بلندمدت شد؛ به‌طوری‌که در سالیان اخیر متوسط یارانه تنها 3 درصد از متوسط درآمد خانوار را شامل می‌شود.