نقشه‏‌راه ایران برای گذار به سوی اقتصاد دانش‏‌بنیان

جهان به دوره جدید اقتصادی وارد شده است که در آن، اطلاعات، نوآوری و دانش بیش از دیگر عوامل تولید یا نیروی کار تاثیر دارد. کشورهایی که با موفقیت به اقتصاد مبتنی بر دانش تبدیل شوند، بر آینده مسلط خواهند بود. استفاده موثر از دانش و اطلاعات کار آسانی نیست و نیازمند داشتن عناصر لازم، فراهم کردن شرایط و الزامات و زیست‏بوم متناسب با اقتصاد دانش‏بنیان است. در شرایطی که اقتصاد دانش‏بنیان روزبه‏روز اهمیت بیشتری می‏یابد، فاصله میان کشورهای پیشرفته و درحال‌توسعه فزاینده است و تاخیر در این زمینه، موجب شکاف‏‏های جبران‌ناپذیری می‌شود. برخی معتقدند اقتصاد دانش‏بنیان مختص کشورهای پیشرفته، قوی و ثروتمند است، ولی شواهد حاکی است که برخی راهکارها و تجارب موفق برای ورود به عرصه اقتصاد دانش‏بنیان وجود دارد. به‌هرحال، روشن است که در دنیای سرشار از رقابت و نابرابری، گذار به سوی اقتصاد دانش‏بنیان نیازمند چشم‏اندازی مشخص و نقشه‏راهی روشن و دقیق است. تامین عناصر و ارکان کلیدی مورد نیاز برای تحریک و توسعه اقتصاد دانش‏بنیان برای دستیابی به رقابت‌پذیری بلندمدت، موضوعی مهم است. علم، نوآوری و فناوری به‌عنوان موتورهای رشد و نیروی محرک اقتصاد دانش‏بنیان، نه جریانی خودجوش، که مستلزم تدارکی در قالب حکمرانی و سیاست‌گذاری علم، نوآوری و فناوری است. امروزه سیاست‏های علم، فناوری و نوآوری در قالبی یکپارچه مطرح و بعضاً با عنوان سیاست‏های جامع نوآوری تدوین می‏شوند. در مقاله حاضر، پس از بررسی وضعیت کشور در شاخص‏های اقتصاد دانش‏بنیان، به بررسی تناظر آن با سیاست نوآوری در ابعاد مختلف پرداخته شده است. تجارب، مدل‏ها و تحلیل‏ها مشخص می‏سازد که برای تقویت اقتصاد دانش‏بنیان، سیاست نوآوری به‌طور خاص در بعد «نهادی» نیازمند بازنگری جدی است. «ابزارها»ی سیاستی باید ارتقا یابد و متناسب‏سازی شود و خلق دانش‏بنیان بهبود یابد. براین‌اساس، در بخش نهایی مقاله، پیشنهاداتی در این باره ارائه شده است.