گونه شناسی تهدیدهای امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران

آسیب‌شناسی تهدیدهای امنیت ملی امری ضروری برای آینده‌پژوهی امنیتی است. اگرچه آسیب‌شناسی برخی تهدیدهای امنیتی به حوادث دوران‌ گذشته مربوط است، بهره‌گیری از آن نتایج مطلوب و موثری برای آسیب‌شناسی تهدیدهای موجود و آینده فراهم می‌آورد. از سوی دیگر، چنین فرآیندی زمینه‌ساز شناخت ماهیت تهدید و چگونگی کنترل تهدیدهای بالقوه و بالفعل است. در این مقاله تلاش می‌شود از روش یادشده برای تبیین آسیب‌شناسی و گونه‌شناسی تهدیدهای امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران استفاده شود. بررسی تهدیدهای انجام‌شده علیه انقلاب و جمهوری اسلامی ایران نشان می‌دهد تهدیدها در مرحله اول ماهیت سخت‌افزاری داشته و به تدریج با تغییرات ماهیتی، کارکردی و نشانه‌ای روبه‌رو شده است. تهدیدهای سخت‌افزاری به منظور مقابله با ساختار سیاسی ایران انجام گرفته است. در مرحله دوم، تهدیدهای امنیت ملی ماهیت نرم‌افزاری دارد و معطوف فرسایش قدرت ملی ایران است. نشانه‌های تهدید سخت‌افزاری که در کودتای نوژه و جنگ تحمیلی عراق علیه ایران نمود یافته، به اقدامات محدودکننده علیه ایران در سیاست بین‌الملل مربوط می‌شود. فرآیند یادشده نشان می‌دهد در هر دوران تاریخی، شکل خاصی از تهدیدهای امنیتی علیه ساختار سیاسی ایران وجود داشته است. تبیین این مقاله براساس رهیافت تاریخی‌ـ ساختاری انجام گرفته است. هدف از بهره‌گیری از رهیافت تحلیلی‌ـ تاریخی پیوند شاخص‌های تهدید امنیتی در گذشته با فرآیندهای امنیت‌سازی در آینده است. بر این اساس، تهدیدهای ساختاری ممکن است در دوران‌ مختلف تاریخی تکرار شود. بنابراین، آسیب‌شناسی تهدیدها به منزله فرآیند امنیت‌سازی در رویکرد آینده‌پژوهانه تلقی می‌شود. در این مقاله تلاش شده است گونه‌شناسی تهدیدهای امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران در فرآیند تاریخی مورد توجه قرار گیرد. بر این اساس، تهدیدهای فراروی ساختار سیاسی ایران در هر دوره تاریخی به گونه‌ای تفکیک‌شده، بررسی می‌شود.سوال اصلی این مقاله ویژگی‌های تهدیدهای اصلی فراروی جمهوری اسلامی ایران در سال‌های اولیه انقلاب و دوران جنگ تحمیلی است و اینکه در چه شرایط تاریخی‌ـ ساختاری شکل گرفته و چگونه مدیریت شده است.