طبقه بندی الگوهای همدید بادفون با استفاده از روش تحلیل مولفه های مبنا در شهرستان رشت

مقدمه:  باد فون از جمله پدیده‌های جوی کوهستانی در مقیاس متوسط است، که باعث افزایش دما و اثرات اجتماعی و محیطی متعدد از جمله آتش سوزی می شود. رخداد این پدیده علاوه بر آلودگی هوا و تخریب محیط زیست، ضررهای اقتصادی هنگفتی را به همراه دارد.هدف:  هدف این پژوهش طبقه بندی الگوی همدیدی ایجاد کننده بادهای فون و کمک به پیش بینی و هشدارهای لازم جهت مراقبه از ایجاد آتش و گسترش آنها در آینده است.روش شناسی:  در این پژوهش روزهای همراه باد فون از سال 1392 تا 1400 براساس معیار افزایش دما نسبت به دوره 40ساله (1981 تا 2020) در شهرستان رشت شناسایی گردید. سپس بر حسب دمای حداکثر روزانه، دمای حداکثر روزانه دوره و انحراف معیار ،  و  به سه طبقه باد فون متوسط، شدید و خیلی شدید تقسیم شد. در مجموع از 160 روز همراه با باد فون، 72 مورد از نوع متوسط، 59 مورد از نوع شدید و 29 نوع مورد از نوع خیلی شدید بودند. در این راستا، برای شناسایی الگوهای همدیدی باد فون از تحلیل عاملی به روش مولفه های مبنا (pca) استفاده شد.قلمرو جغرافیایی پژوهش:  محدوده مورد مطالعه در این پژوهش شهرستان رشت در استان گیلان است.یافته ها و بحث:  نتایج طبقه بندی مقادیر ارتفاع ژئوپتانسیل تراز 500 هکتوپاسگال روزهای همراه با باد فون متوسط، شدید و خیلی شدید نشان داد که 4، 3 و 1 مولفه بترتیب 95.084، 94.732 و 89.803 درصد واریانس کل داده ها را تبیین کرده اند، بطوریکه مولفه اول تا چهارم باد فون متوسط به ترتیب 35.63، 33.48، 13.776 و 12.198 درصد واریانس، مولفه اول تا سوم باد فون شدید به ترتیب 39.505، 30.042، 25.185 درصد واریانس و تنها مولفه باد فون خیلی شدید در حدود 89.803 درصد واریانس را در بر می گیرند. همچنین الگوهای همدیدی چهار مولفه باد فون متوسط نیز پشته بادهای غربی ، نفوذ زبانه پرفشار ، الگوی کم فشار سودانی و موج کوتاه و چرخند بادپناهی زاگرس ، سه الگوی همدیدی باد فون شدید نیز پشته غرب ایران ، زبانه پرفشار مدیترانه ای و جریانات شدید مداری و تنها الگوی همدید باد فون خیلی شدید نیز الگوی پرفشار عراق شناسایی شد.نتیجه گیری: با توجه به اثرات نامطلوب باد فون از قبیل انتقال گردوغبار، دود ناشی از آتش سوزی ها و گرما بر جمعیت ساکن درشهرها و نواحی جلگه ای لازم است علاوه بر هشدارلازم هواشناسی، افراد ساکن در مناطق کوهپایه ای، جنگلی و علفزارهای نزدیک حوزه شهری در روزهای باد فون از آتش زدن مواد پرهیز کرده و احتیاطات لازم را جهت ممانعت از آتش سوزی بکار گیرند.

classification of foehn synoptic patterns using principal component analysis method in rasht city

introduction: foehn winds are among the medium-scale mountain weather phenomena that cause temperature increase and numerous social and environmental effects, including fires. in addition to air pollution and environmental destruction, the occurrence of this phenomenon brings huge economic losses.objectives: the aim of this research is to classify the synoptic pattern that creates the foehn winds and to help in forecasting and warnings necessary to prevent the creation of fires and their spread in the future.methodology: therefore, the days with foehn wind from 1392 to 1400 were identified based on the criterion of temperature increase compared to the 40-year period (1981 to 2020) in rasht county. geographical context: the study area of this research is rasht county.results: the results of the classification of geopotential height values of 500 hpa on days with medium, severity and very severity foehn winds showed that 4, 3 and 1 components explained 95.084, 94.732 and 89.803 percent of the total data variance, respectively. so that the first to fourth components of moderate foehn wind are 35.63, 33.48, 13.776 and 12.198 percent of variance, the first to third components of severity foehn wind are 39.505, 30.042 conclusion: considering the adverse effects of the foehn wind, such as the transfer of dust, smoke from fires, and heat on the population living in the plains, in addition to the necessary weather warnings, people living in the foothills and forest areas should avoid burning materials and take necessary precautions to prevent fire.