تحلیل فضایی تاب آوری معیشت نواحی روستایی (مورد پژوهی:روستاهای پیرامون دریاچه ارومیه،شهرستان ارومیه)

مقدمه : به هنگام بروز هر بحران طبیعی (از جمله خشکسالی های اخیر و یا سایر عوامن بحران زا)، مدیریت نادرست و بی برنامه گی برای نواحی روستایی می تواند تغییرات منفی اقتصادی (بیکاری)، اجتماعی (تخلیه جمعیت) و محیطی اکولوژیکی (تخریب اراضی زراعی، دامی، باغی و گردشگری) به همراه داشته باشد که سطح توسعه یافتگی روستاها را پایین و میزان محرومیت آنها را بالا خواهد برد . هدف پژوهش : هدف مطالعه حاضر، تحلیل فضایی میزان تاب آوری معیشت روستاهای پیرامون دریاچه ارومیه با توجه به شاخصهای موثر میباشد تا سطح فضایی برخورداری روستاها به لحاظ تاب آوری در برابر خشکسالی مشخص شود. روش شناسی :تحقیق این پژوهش از نوع کاربردی و از نظر روش و ماهیت توصیفی – تحلیلی بوده است. جامعه آماری آن روستاهای پیرامون دریاچه ارومیه است که به منظور تحلیل کمی دادهها از تکنیک چند معیاره تاپسیس براساس وزن دهی متخصصان به شاخصها و معیارها استفاده شده است. برای رتبه بندی و تعیین سطح وضعیت تاب آوری معیشت مناطق روستایی از 19 متغیر با 52 شاخص؛ در قالب چهار بعد اقتصادی، اجتماعی، کالبدی و محیطی (13 شاخص اقتصادی، ١٦ شاخص اجتماعی، 12 شاخص کالبدی و 11 شاخص محیطی) برای تصمیم گیری استفاده شده است. قلمرو جغرافیایی :پژوهش محدوده جغرافیایی مورد مطالعه 18 روستا از شش دهستان حوضه دریاچه ارومیه است که طبق آمار سال 1395، شامل ٦١٣٤ نفر (حدود 2101 خانوار) است از این تعداد روستا، 10 روستا دارای موقعیت طبیعی جلگه ای؛وبه چهار روستا موقعیت طبیعی پایکوهی؛ سه روستا موقعیت طبیعی ساحلی و یک روستا دارای موقعیت طبیعی دره ای است و لحاظ موقعیت جغرافیایی در غرب شمال غرب جنوب غرب و غرب ساحل دریاچه ارومیه در فاصله کمتر از هشت کیلومتری دریاچه قرار گرفته اند. یافته ها و بحث در بررسی جداگانه هر یک از ابعاد تاب آوری معیشت، نتایج گویای این است که در بعد اقتصادی؛ 12 روستا دارای سطح تاب آوری نامناسب، سه روستا تاب آوری متوسط و سه روستا دارای تاب آوری مناسب هستند. در بعد اجتماعی؛ دو روستا تاب آوری متوسط هشت روستا تاب آوری مناسب و هشت روستا تاب آوری نامناسب ؛ در بعد کالبدی فیزیکی؛ 10 روستا تاب آوری نامناسب، دو روستا تاب آوری متوسط و شش روستا تاب آوری مناسب؛ و در بعد محیطی اکولوژیکی؛ 12 روستا تاب آوری مناسب، سه روستا تاب آوری متوسط و سه روستا دارای تاب آوری نامناسب هستند. در مجموع، در ابعاد اقتصادی (با وزن 3505)، و کالبدی (٣٩٤٥)، سطح تاب آوری ،ضعیف و در ابعاد اجتماعی (٤٦٧٥.) و محیطی (٥٣٣٢.) در سطح متوسط از تاب آوری معیشت میباشند؛ در کل ابعاد اقتصادی، اجتماعی کالبدی و محیطی؛ پنج روستا در سطح تاب آوری معیشت مناسب، پنج روستا در سطح تاب آوری معیشت متوسط و هشت روستا در سطح تاب آوری نامناسب هستند.نتایج شاخصهای مختلف تاب آوری تاثیرات متفاوتی بر میزان تاب آوری روستاهای پیرامون دریاچه ارومیه داشته اند و با تغییرات وضعیت این شاخصها در سطوح مختلف وضعیت تاب آوری نیز تغییر خواهد نمود و شاهد تاب آوری متفاوتی در منطقه خواهیم بود.

spatial analysis of livelihood resilience in rural areas (case study: villages around lake urmia, urmia city)

the aim of this study is to analyze the spatial resilience of the villages around lake urmia according to the effective indicators to determine the spatial level of the villages in terms of the research is of applied type and in terms of method and descriptive analytical nature. the statistical population is the villages around lake urmia. in order to quantitatively analyze the data, the multi criteria topsis technique was used based on experts’ weighting of indicators and criteria.rural resilience. in a separate study of each dimension of livelihood resilience, the results show that in the economic dimension (12 villages have inadequate resilience, 3 villages have moderate resilience and 3 villages have appropriate resilience). in the social dimension (2 villages moderate resilience, 8 villages good resilience and 8 villages poor resilience); in the physical physical dimension (10 villages poor resilience, 2 villages moderate resilience and 6 villages good resilience) and in the environmental ecological dimension (14 villages suitable resilience, 1 village has moderate resilience and 3 villages have poor resilience). in general, in economic (3505) and physical (3945) dimensions, the level of resilience is weak, and in social (4675) and environmental dimensions (5332), different resilience indices have had different effects on the resilience of villages around lake urmia and with changes in the status of these indicators at different levels, the resilience will change and we will see different resilience in the region.