شناسایی رنگ سیاه در سفال مینایی بر اساس مطالعات ساختاری و متون کهن

در این پژوهش، 13 نمونه‌ مطالعاتی سفال مینایی موجود در موزه ملی ایران و حفاری‌های علمی ری و دژ الموت مطالعه شده است. هدف اصلی این پژوهش، شناخت مواد رنگزا در ترکیبات رنگ سیاه، کاربرد و جایگاه قرارگیری این رنگ در سطح لعاب در سفال‌ مینایی است. شناخت ساختار رنگ سیاه در لعاب مینایی، بر اساس سند کهن عرایس‌الجواهر، بخش دیگری از پژوهش را شامل می‌شود. برای دستیابی به اهداف پژوهش، نمونه‌ها با دستگاه میکروسکوپ الکترونی روبشی (sem) و میکروپیکسی بررسی شده است. پژوهش حاضر، در زمره تحقیقات توصیفی‌، تجربی به شمار می‌رود. نتایج نشان می‌دهد که رنگ سیاه در سفال مینایی گونه‌ای از نقاشی ترکیبی رولعابی و زیرلعابی است. رنگ سیاه کاربرد بسیار متنوعی داشته و برای ترسیم دورگیری، قلم‌گیری و رنگ‌گذاری زمینه استفاده شده است. هنرمندان، علاوه بر ترسیم خطوط کناره‌ نقوش، برای ترسیم پیش‌طرح نیز از رنگ سیاه استفاده کرده‌اند. در نمونه‌های مورد مطالعه، سه گروه رنگ سیاه وجود دارد که اسپینل کرم، آهن و منیزیم سبب تولید آن هستند. نتایج این پژوهش صحت متون کهن را تایید می‌کند.

The Identification of Black Painted Colorant in Mina’i Ceramic Based on Structural Investigation and Ancient Treatise

In this research, black painted colorant of 13 mina’i ceramic (a kind of medieval Persian Islamic dynasty polychrome overglaze painting ceramic) shards from national museum in Iran and excavated shards from Rayy historical region and Alamut castle are considered. This paper focuses on black color to identify process, chemical composition, microstructure and layers based on experimental observations, modern technological studies and famous historical document (Abu’l Qasim’s treatise). Using SEMEDS and MICROPIXE, the chemical composition and microstructure were investigated to characterize and identify the black colorants. The analytical and optical findings of this study points towards that while the majority of these shards featured three of black colors under a transparent glaze, ten of them are opacified and have overglaze decoration. Results indicate that chrome, iron, magnesia base color glazed for black has been applied to decoration and surrounded line over and under the areas. The results of this research confirms the ancient treatise information. Chromite (Muzarrad) and black haematite or magnetite, as black pigments, are observed in the shards.