تاثیر آموزش مدیریت رفتار به مادران بر علائم اختلال و رفتارهای پرخاشگرانه کودکان با اختلال نافرمانی مقابله‌ای

هدف اختلال نافرمانی مقابله ای یکی از اختلال های رفتاری است که مهم ترین ویژگی آن الگوی پایدار رفتار تکراری منفی گرایی، لجبازی، نافرمانی و خصومت در برابر مظاهر قدرت است که باعث اختلال قابل ملاحظه بالینی در کنش وری تحصیلی، اجتماعی و شغلی فرد می شود. والدین این کودکان در برخورد با مشکلات رفتاری فرزندانشان اغلب از روش های تنبیهی و سخت گیرانه استفاده می کنند که این کار در بلندمدت مشکلات رفتاری کودک را تشدید و والدین را با مشکلات بسیاری در زمینه مدیریت رفتاری فرزندانشان روبه رو می کند. هدف پژوهش حاضر بررسی تاثیر آموزش رفتاری مادران دارای کودکان با اختلال نافرمانی مقابله ای بر کاهش علائم اختلال و رفتارهای پرخاشگرانه فرزندان 9 تا 11 ساله آن ها بوده است. روش بررسی روش پژوهش شبه آزمایشی با طرح پیش آزمون و پس آزمون با گروه کنترل بود. جامعه آماری پژوهش حاضر شامل تمامی مادران کودکان 9 تا 11 ساله شهرستان ازنا در سال 1392بود. 30 نفر از مادران کودکان با اختلال نافرمانی مقابله ای که در زیرمقیاس رفتارهای مقابله ای و رفتارهای پرخاشگرایانه پرسش نامه فهرست رفتاری کودکان، نمره ای بیش از نمره برش پرسش نامه کسب کردند به صورت نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند. آن ها پس از همگن سازی از نظر متغیرهایی همچون میزان تحصیلات دانش آموزان، جنس، شدت علائم اختلال، سن و میزان تحصیلات مادران و پس از اعلام رضایت مادران برای شرکت در مطالعه به صورت تصادفی در دو گروه آزمایش و کنترل همتاسازی شدند. معیار های ورود برای شرکت کنندگان در پژوهش حاضر به شرح زیر در نظر گرفته شد: پرخاشگری کودکان یکی از ملاک های ورود به پژوهش حاضر بود. در این پژوهش نمره پرخاشگری همه کودکان مبتلا به این اختلال بیشتر از نمره برش پرسش نامه فهرست رفتاری کودکان بود. یکی دیگر از ملاک های ورود، سن مادران بود که همگی آن ها بین 33 تا 37 سال داشتند. تک والدی بودن یا دو والدی بودن خانواده نیز در نظر گرفته شد که در این پژوهش همگی خانواده ها دو والدی بودند. تعداد فرزندان مبتلا به اختلال نافرمانی مقابله ای نیز مدنظر قرار گرفت که همگی خانواده ها یک کودک مبتلا به اختلال نافرمانی مقابله ای داشتند. سن کودکان نیز به عنوان ملاک ورودی دیگر در نظر گرفته شد که همگی بین 9 تا 11 سال داشتند. تحصیلات مادران نیز در این زمینه در نظر گرفته شد که همگی مادران نمونه پژوهشی حاضر تحصیلات دیپلم و بیشتر داشتند. ابزارهای پژوهش شامل فهرست رفتاری کودک فرم والدین (1991) و پرسش نامه علائم مرضی کودکان فرم ویژه والدین (1994) بود. آموزش رفتاری والدین در قالب 9 جلسه نود دقیقه ای در گروه آزمایش اجرا شد. در پایان دو گروه پرسش نامه های مذکور را به عنوان پس آزمون تکمیل کردند. برای تجزیه وتحلیل داده ها از تحلیل کوواریانس استفاده شد.یافته ها نتایج بیانگر تاثیر آموزش مدیریت رفتار بر کاهش نمره علائم اختلال نافرمانی مقابله ای کودکان گروه آزمایش در مقایسه با گروه کنترل بود (001/0>p). همچنین آموزش رفتاری والدین موجب کاهش رفتارهای پرخاشگرانه در گروه آزمایش شد (012/0>p).نتیجه گیری به طورکلی یافته ها نشان می دهد آموزش رفتاری به مادران، علائم اختلال نافرمانی مقابله ای و رفتار های پرخاشگرانه را در کودکان با اختلال نافرمانی مقابله ای کاهش می دهد و از بروز رفتارهای نامطلوب در محیط خانوادگی پیشگیری می کند. آموزش و استفاده از اصولی همچون اجتناب از تنبیه، توجه به نتایج منطقی و طبیعی رفتار، تمایز بین انضباط و تنبیه برای مادران که از اصول اصلی این برنامه آموزشی بوده، توانسته است از مشکلات رفتاری کودکان مبتلا بکاهد و رفتار های مطلوب آن ها را افزایش دهد.