اثربخشی درمان شناختی‌رفتاری بر علائم روان‌پریشی مثبت و منفی و تنظیم هیجانی مبتلایان به اختلالات طیف اسکیزوفرنیا

اهداف اسکیزوفرنیا ناتوان‌کننده‌ترین اختلال روان‌پزشکی است و مبتلایان به این اختلال دارای بیشترین پذیرشِ بستری در بخش‌های روان‌پزشکی هستند. اگرچه خط اول درمان داروست، اما بسیاری از بیماران پاسخ درمانی مطلوبی دریافت نمی‌کنند و پس از برطرف شدن علائم حاد باز هم علائم روان‌پریشی و دشواری‌های تنظیم هیجانی را تجربه ‌می‌کنند. درمان شناختی‌رفتاری در کنار دارودرمانی یک درمان کمکی برای بیماران مبتلا به اسکیزوفرنیاست که برای هدف قراردادن علائم روان‌پریشی باقی‌مانده تدوین شده است. هدف این مطالعه تعیین اثربخشی درمان شناختی‌رفتاری بر علائم مثبت و منفی و تنظیم هیجانی مبتلایان به اختلالات طیف اسکیزوفرنیا بود.روش بررسی طرح آزمایشی مطالعه تک‌موردی از نوع ab (فاز خط پایه و مداخله) همراه با فاز پیگیری بود که علاوه‌ بر درمان روتین، جلسات درمان شناختی‌رفتاری برای شرکت‌کنندگان برگزار شد. شرکت‌کنندگان در مطالعه حاضر، بیماران بستری‌شده در مرکز آموزشی، درمانی و پژوهشی روان‌پزشکی رازی شهر تهران بودند که بر‌اساس معیارهای ورود انتخاب شدند. 30 شرکت‌کننده به‌صورت در دسترس انتخاب شدند و از بین آن‌ها 5 شرکت‌کننده به‌صورت تصادفی در جلسات مداخله گمارش شدند و با مقیاس‌های علائم مثبت و منفی کی، فیزبین و اوپلر (1986) و دشواری در تنظیم هیجانی گراتز و رومر (2004) در 3 فاز خط پایه، فاز مداخله و فاز پیگیری ارزیابی شدند. جلسات درمان برگرفته از پروتکل درمان شناختی‌رفتاری برای علائم روان‌پریشی تالیف لورا اسمیت و همکاران (2003) بود. برای تحلیل داده‌ها از شاخص‌های ناهمپوشی همه جفت‌ها، درصد داده‌های ناهمپوش، درصد همه داده‌های ناهمپوش، درصد داده‌های افزون بر میانه، اندازه اثرِ d کوهن و درصد بهبودی و برای تفسیر داده‌ها از نمودار دیداری استفاده شد. یافته‌ها نتایج نشان داد اندازه اثر علائم مثبت و منفی در فاز مداخله نسبت به فاز خط پایه در شرکت‌کننده اول تا پنجم به‌ترتیب 1/6، 3/2،‌ 1/9 و 2/4 برآورد شد که فقط اندازه اثر شرکت‌کننده دوم و سوم بزرگ بود. اندازه اثر مولفه تنظیم هیجانی در شرکت‌کننده اول تا پنجم به‌ترتیب  2/8، 1/2، 1/1، 2/2 و 1/9 برآورد شد که اندازه اثر شرکت‌کننده دوم بزرگ و دیگر شرکت‌کنندگان متوسط بود. یافته‌های این مطالعه نشان داد طی مراحل پس از درمان و پیگیری، بیمارانی که درمان شناختی‌رفتاری دریافت کردند اگرچه علائم روان‌پریشی مثبت و منفی و دشواری در تنظیم هیجانی را همچنان تجربه می‌کردند، اما این علائم نسبت به فاز خط پایه کاهش یافته بود، همچنین درصد بهبودی آن‌ها ناچیز بود.نتیجه‌گیری تحلیل داده‌ها نشان داد اگرچه درمان شناختی‌رفتاری در کاهش علائم روان‌پریشی مثبت و منفی و بهبود تنظیم هیجانی بیماران اثربخش است، اما داده‌های حاصل از اندازه اثر d کوهن و شاخص‌های بهبودی یافته‌ها به لحاظ بالینی معنادار نیست. در‌واقع بیمارانی که درمان شناختی‌رفتاری را دریافت کردند اگرچه در علائم روان‌پریشی و دشواری در تنظیم هیجانی بهبودی اندکی نشان دادند، اما نتوانستند دستاوردهای درمانی را در فاز پیگیری حفظ کنند. 

effectiveness of cognitive-behavioral therapy on the positive and negative psychotic symptoms and emotion regulation of patients with schizophrenia spectrum disorders

objective schizophrenia is the most debilitating psychiatric disorder with the highest psychiatric ward admission rate. drug therapy is the first line of treatment. however, it does not result in appropriate therapeutic responses in many patients, and they experience emotional regulation difficulties and psychosis symptoms after initial symptom resolution. cognitive-behavioral therapy (cbt) is currently an adjuvant treatment besides drug therapy to target the persistent symptoms of psychosis. the present study aims to determine the effectiveness of cbt on the positive and negative symptoms and emotional regulation of those suffering from schizophrenia spectrum disorders.materials & methods the research design was single-subject and of the ab type (baseline and intervention) with a follow-up phase. besides the routine therapy sessions, cbt sessions were held for the study participants. they were patients admitted to razi educational and therapeutic and research psychiatric center in tehran city, iran, who were selected based on the inclusion criteria. thirty patients were selected with convenience sampling, and 5 were randomly placed in the cbt group. they were evaluated with the scales of positive and negative symptoms of kay, fiszbein, and opler (1986) and difficulties in emotional regulation by gratz and roemer (2004) in the baseline, intervention, and follow-up phases. the treatment sessions were planned based on the cbt protocol developed by laura smith, paula nathan, uta juniper, patrick kingsep, and louella lim (2003). non-overlap of all pairs (nap), percentage of non-overlapping data (pnd), percentage of all non-overlapping data (pand), percentage of data points exceeding the median (pem), cohen’s d effect size, and improvement percentages were used to analyze the data, and visual graphs were used for data presentation.results the outcomes showed that in the intervention phase, compared to the baseline phase, the effect sizes of the positive and negative symptoms in the first to fifth participants were 1.6, 3.1, 3.2, 1.9, and 2.4, respectively. only the effect sizes of the second and third participants were large. the effect sizes of the emotional regulation factor in the first to fifth participants were 2.8, 1.2, 1.1, 2.2, and 1.9, respectively. the effect size of the second participant was large, and the rest were average. the findings of this study showed that during the post-therapy and follow-up stages, while patients who had received cbt still experienced positive and negative symptoms of psychosis and difficulties in emotional regulation; these symptoms decreased in comparison with the baseline phase. furthermore, their improvement percentages were not significant.conclusion data analysis showed that although cbt is effective in reducing positive and negative psychotic symptoms and improving the emotional regulation of patients, the data obtained from cohen’s d effect size and recovery indices showed that the results are not clinically significant. in other words, although the patients who received cbt showed a slight improvement in psychotic symptoms and difficulty in emotional regulation, they could not maintain the therapeutic gains in the follow-up phase.