ارتباط بین اوقات فراغت، خستگی و مشکلات روانی در افراد با مولتیپل اسکلروزیس

اهداف: اینکه یکی از جنبه‌های حیاتی زندگی بیماران مولتیپل اسکلروزیس انجام فعالیت‌هایی در اوقات فراغت است و یکی از حوزه‌های کاری کاردرمانگران، ارزیابی و انجام مداخلات درمانی در زمینه اوقات فراغت برای بیماران با اختلالات نورولوژیک، مانند بیماران ام‌اس است؛ اما پیش از ارائه هرگونه کمک یا مداخله‌ای در زمینه‌ افزایش توان این بیماران در گذراندن اوقات فراغت، ضروری است تا مفهوم این حوزه به گونه علمی و نظام‌دار شناسایی، ارزیابی و عوامل موثر برافزایش یا کاهش آن مطالعه شود. بسیاری از علائم این بیماری مانند خستگی و مشکلات روانی می‌تواند اوقات فراغت را تحت تاثیر قرار دهد. هدف از این پژوهش بررسی ارتباط بین اجزای اوقات فراغت (شامل: فعالیت‌های دشوار، اجتماعی، بیرون از خانه، هنری فرهنگی و معنوی مذهبی) با خستگی و مشکلات روانی (استرس، اضطراب و افسردگی) در بیماران ام‌اس است.روش بررسی: این مطالعه از نوع مقطعی است. جامعه آماری پژوهش شامل بیماران ام‌اس موجود در شهر همدان می‌شود. گروه موردمطالعه از بیماران ام‌اس که به مراکز امام خمینی و مباشر کاشانی و انجمن بیماران ام‌اس در زمستان 1397 و بهار 1398 مراجعه می‌کردند، انتخاب شدند. 99 نفر (70 نفر زن 29 نفر مرد با میانگین سنی 32/28 و انحراف معیار 8/26) به صورت نمونه‌گیری دردسترس با توجه به ملاک‌های پژوهش انتخاب شدند. برای جمع‌آوری داده‌ها از پرسش‌نامه اوقات فراغت بیماران ام‌اس، مقیاس شدت خستگی، مقیاس خستگی آنالوگ بینایی و مقیاس افسردگی اضطراب استرس استفاده شد. در ابتدا رضایت‌نامه کتبی از بیماران اخذ شد. سپس پرسش‌نامه‌های مذکور توسط شرکت‌کنندگان در پژوهش تکمیل شد. داده‌ها به وسیله نرم‌افزار spss نسخه 16 تجریه‌و‌تحلیل شد. به دلیل رتبه‌ای بودن داده‌ها، به منظور بررسی ارتباط بین یک متغیر وابسته (اوقات فراغت) با دو متغیرمستقل (خستگی و مشکلات روانی) از آزمون اسپیرمن برای بررسی میزان همبستگی استفاده شد.یافته‌ها: تحلیل داده‌ها نشان داد که بین اوقات فراغت و هر دو تست سنجش خستگیِ مقیاس خستگی آنالوگ بینایی (0/003=p) و مقیاس شدت خستگی (0/001=p) ارتباط معنادار وجود دارد. خستگی با تمامی فاکتورهای اوقات فراغت ضریب همبستگی بالایی را نشان داد (0/001=r=-0/350 ، p). یعنی خستگی بر فعالیت‌های دشوار، اجتماعی، معنوی مذهبی، جسمانی خارج از خانه و فرهنگی هنری اثر‌گذار است و در‌مجموع می‌تواند مقدار تمامی جنبه‌های اوقات فراغت را کمتر کند. مشکلات روانی نیز با مقیاس اضطراب افسردگی استرس سنجیده شد که کل پرسش‌نامه با فعالیت‌های معنوی مذهبی(0/263-=r)، جسمانی خارج از خانه (0/213-=r) و فرهنگی هنری (0/205-=r) ارتباط معنادار داشت و در زیرمقیاس‌های آن اضطراب صرفاً با فعالیت‌های اجتماعی (0/259-=r) و استرس با فعالیت‌های معنوی مذهبی (0/212-=r) و افسردگی به‌جز با فعالیت‌های دشوار با بقیه فعالیت‌های اوقات فراغت همبستگی قابل قبولی را نشان داد(p≤0/005).نتیجه‌گیری: بر اساس یافته‌های مطالعه می‌توان نتیجه گرفت بین اوقات فراغت با خستگی و مشکلات روانی بیماران ام‌اس ارتباط وجود دارد. درواقع استرس فقط بر جنبه فعالیت‌های اجتماعی اوقات فراغت تاثیرگذار بود. همین‌طور اضطراب نیز صرفاً بر همین جنبه فعالیت‌های اجتماعی، تاثیرگذار است. درواقع استرس و اضطراب مانع انجام مناسب فعالیت‌های اجتماعی در این افراد می‌شود. به نظر می‌رسد که اگر بیماران ام‌اس علائمی همچون خستگی و مشکلات روانی داشته باشند بر میزان انجام فعالیت‌های آن‌ها در اوقات فراغتشان تاثیر می‌گذارد و می‌تواند مقدار آن را کاهش دهد.

relationship of leisure time activities with fatigue and mental health problems in people with multiple sclerosi

objective: one of the essential aspects of life in patients with multiple sclerosis (ms) is leisure time activities. one of the duties of occupational therapists is the evaluation and implementation of therapeutic interventions in the field of leisure for patients with neurological disorders such as ms. however, before presenting any intervention for increasing the ability of ms patients to spend their leisure time, it is necessary to study the concept of this field scientifically and systematically and identify and evaluate the factors affecting it. many symptoms of ms, such as fatigue and mental health problems, may affect leisure activities. this study examines the relationship of leisure time activities with fatigue and mental health problems (stress, anxiety, and depression) in ms patients.materials & methods: this research is a cross-sectional study. the study population consisted of all ms patients referred to imam khomeini clinic, mobasher kashani hospital, and ms association in hamadan city, iran, in 2019. of them, 99 (70 women, 29 men) with a mean±sd age of 32.28±8.26 years were selected by using a convenience sampling method and based on the inclusion and exclusion criteria. for data collection, we used the ms leisure questionnaire, fatigue severity scale (fss), visual analog fatigue scale (vafs), expanded disability status scale (edss), and depression-anxiety-stress scale (dass). after obtaining written informed consent from the patients, the study questionnaires were completed by them. the collected data were analyzed in spss v. 16. the spearman correlation test was used to examine the relationship of leisure time activities with fatigue and mental health problems. results: there was a significant relationship between leisure activities and fatigue tests of vafs (p=0.003) and fss (p=0.001). fatigue showed a high negative correlation with all leisure domains (r=0.350, p=0.001) of difficult, social, spiritual/religious, out-of-home physical, and art/cultural activities and reduced them. the overall score of dass was significantly correlated with leisure time spiritual/religious activity (r= -0.263), out-of-home physical activity (r= -0.213) and art/cultural activity (r= -0.205). regarding its subscales, anxiety showed a significant correlation only with leisure time social activities (r= -0.259), stress with spiritual/religious activities (r= -0.212), and depression with all domains of leisure time activities except for difficult activities (p≤0.005)conclusion: leisure time activities are associated with fatigue and mental health problems (stress, anxiety, and depression) in ms patients. stress and anxiety only affect their leisure time social activities. fatigue or mental health problems can reduce the amount of leisure time.