بررسی تطبیقی نظام‌های ارائه خدمات توان‌بخشی به معلولان

اهداف: ارائه خدمات توان‌بخشی مطلوب به معلولان همواره از دغدغه‌های مهم نظام سلامت در جهان محسوب می‌‌شود. شناسایی نظام‌های توان‌بخشی معلولان برای سیاست‌گذاران و متولیان سلامت و توان‌بخشی یک ضرورت اجتناب‌ناپذیر است. در این میان پرداختن به مطالعات تطبیقی و بهره‌مندی از تجارب‌ کشورهای موفق بسیار مفید خواهد بود. این مطالعه با هدف مقایسه تحلیلی نظام‌های ارائه خدمات توان‌بخشی به معلولان در ایران با سایر کشورهای مطرح در زمینه توان‌بخشی طراحی و اجرا شد.روش بررسی: این پژوهش به ‌صورت تطبیقی در سال 1399 انجام شد. جهت تعیین چارچوب مقایسه جامعه پژوهش، از چهار بُعد عملکرد نظام‌های سلامت بر مبنای گزارش سال 2000 سازمان جهانی بهداشت به‌عنوان الگو استفاده شد و نه کشور در ابعاد تولیت، تولید منابع، تامین مالی و تدارک خدمات، مورد مقایسه قرار گرفتند. یافته‌ها از هر کشور به تفکیک ابعاد مذکور در جداول تطبیقی ارائه شد. الگوی مورد استفاده در این مطالعه، الگوی بِرِدی و هیلکر بود که چهار مرحله توصیف، تفسیر، همجواری و مقایسه را در مطالعات تطبیقی مشخص می‌کند. در پژوهش حاضر، نمونه‌گیری هدفمند مورد استفاده قرار گرفت. جامعه آماری شامل نظام‌های توان‌بخشی در جهان بود و نمونه‌های پژوهش نظام توان‌بخشی کشورهای ایران، چین، ترکیه، هندوستان، آمریکا، مکزیک، آلمان، انگلیس و آفریقای‌ جنوبی بودند. ملاک‌های ورود بر حسب دسته‌بندی جغرافیایی، انتخاب حداقل یک کشور از قار‌‌ه‌های آمریکا، اروپا، آسیا و آفریقا و بر حسب مدل کارکردی سازمان جهانی بهداشت و قابل دسترس بودن داده‌های مربوط به ابعاد چهارگانه عملکرد نظام‌های سلامت بود. یافته‌ها: نتایج مطالعه نشان داد، تولیت توان‌بخشی معلولان در نظام ارائه خدمات توان‌بخشی در ایران با سازمان بهزیستی بوده، ولی در اغلب کشورها وزارت سلامت متولی توان‌بخشی معلولان بود. از نظر تولید منابع، تمامی کشورهای مورد مطالعه در زمینه تربیت نیروی انسانی متخصص از طریق نظام دانشگاهی اقدام ‌می‌‌کردند. همچنین در ایران، هندوستان و مکزیک دسترسی به داده‌های ملی جامع به طور کامل وجود نداشت، ولی در آمریکا، آلمان، چین، آفریقای‌ جنوبی و ترکیه این بستر جهت برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری فراهم بود. تامین مالی در کشورهای آلمان، آمریکا، چین و ترکیه بیشتر از طریق نظام بیمه‌ای، در انگلیس بیشتر از محل مالیات، ولی در ایران از طریق پرداخت یارانه از محل درآمدهای عمومی و مالیات صورت می‌گرفت و درنهایت تدارک خدمات در ایران علاوه بر فعالیت بخش خصوصی، در بخش دولتی به‌ صورت غیرمنسجم توسط نهادهای مختلف از جمله وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، سازمان آموزش و پرورش استثنایی، هلال احمر، سازمان بهزیستی و بنیاد شهید و امور ایثارگران و در سایر کشورها اغلب از طریق بیمارستان‌ها و بخش خصوصی ارائه می‌‌شد. در اغلب کشورهای مورد مطالعه توان‌بخشی معلولان با بخش بهداشت و درمان دارای پیوستگی قابل ملاحظه‌ای بود.نتیجه‌گیری: علی‌رغم نقاط قوت متعدد در نظام ارائه خدمات توان‌بخشی به معلولان در ایران، ادغام بخش توان‌بخشی سازمان‌های موازی در ایران در وزارت بهداشت و درمان، علاوه بر افزایش هماهنگی‌های درون و برون‌بخشی و انسجام مدیریت و سیاست‌گذاری واحد، می‌تواند موجب کاهش هزینه‌ها، تخصیص صحیح و افزایش منابع مالی این بخش شود. علاوه بر این، می‌تواند منجر به کاهش هم‌پوشانی وظایف و مسئولیت‌ها و جلوگیری از دوباره‌کاری، تربیت نیروی متخصص متناسب با نیاز و نهایتاً ارائه خدمات مطلوب‌تر شود؛ بنابراین ضروری است سیاست‌گذاران و برنامه‌ریزان این حوزه با دید وسیع‌تری نسبت به بازنگری و اصلاح ساختار، قوانین و فرایندها در راستای حرکت به سوی شکل‌گیری نظام ارائه خدمات توان‌بخشی به معلولان در ایران اقدام کنند.

A Comparative Study of the Rehabilitation Services Systems for People With Disabilities

Objective: Providing desirable rehabilitation services to people with disabilities has always been one of the most critical concerns of the health system in all countries. Today, it is crucial for policymakers and health care providers to recognize the different systems for providing rehabilitation services to people with disabilities. In this regard, it is beneficial to conduct comparative studies and use successful countries rsquo; experiences in this subject. This comparisonanalytical study aimed to compare the systems for providing rehabilitation services to people with disabilities.Materials Methods: This comparative study was conducted in nine countries in 2020. To determine the comparison framework in this research, four dimensions of health systems rsquo; functions were used based on the 2000 report of the World Health Organization. The countries were compared in dimensions of stewardship, resource production, financing, and service provision. Findings obtained from each country were presented separately in the comparative tables. The model used in this comparative study was based on the Beredy Model that contains four stages of description, interpretation, proximity, and comparison. In the present study, the purposive sampling method was used. The statistical population included rehabilitation systems globally, and the research examples were Iran, China, Turkey, India, the USA, Mexico, Germany, England, and South Africa. Criteria for entering the research according to the functional model of the World Health Organization were the availability of data and selecting at least one country from each continent of America, Europe, Asia, and Africa.Results: The findings showed that in Iran, the Welfare Organization was responsible for providing rehabilitation services for people with disabilities, while in other countries, it was the Ministry of Health. Also, to compare resource production, two staff training indicators and access to comprehensive national data were used. In all countries studied, the training of specialized human resources is done through the university system. Iran, India, and Mexico did not have full access to comprehensive national data, but the United States, Germany, China, South Africa, and Turkey provided the platform for planning and policymaking. Moreover, funding in Germany, the United States, China, and Turkey is mainly provided through the insurance system. In the United Kingdom, it is mainly provided through tax, but in Iran, it is provided through subsidies from the public revenues and taxes. Finally, besides the private sector, rehabilitation services in Iran rsquo;s public sector were provided incoherently by various organizations. Some of these organizations are the Ministry of Health and Medical Education, the Exceptional Education Organization, the Red Crescent, the State Welfare Organization, and the Martyrs and Veterans Affairs Foundation, while in other countries, these services are often provided through hospitals and the private sectors.Conclusion: Despite the numerous strengths in the system of providing rehabilitation services to the disabled in Iran, the integration of the rehabilitation sectors of various organizations within the Ministry of Health not only increases the intersectoral and intrasectoral coordination, the coherence of management, and unified policy, but also leads to reduced costs, proper allocation of resources and increased financial resources in this sector. Besides, it leads to a reduction in overlapping tasks and responsibilities and prevention of duplication of work, training of specialized personnel based on the needs, and finally providing more desirable services. Therefore, policymakers and planners must review and reform the laws and processes to form a system for providing rehabilitation services to the disabled in Iran.