بررسی واکه‌ای و ساختار سازه‌ای واکه‌ها در زبان مازندرانی

اهداف: یکی از پارامترهای نشان‌دهنده رشد صحیح آوایی و واجی، تولید درست و واضح واکه‌هاست که با تغییر شکل مجرای صوتی از طریق تغییر ارتفاع و جایگاه زبان و حرکت لب‌ها و فک حاصل می‌شود. اساس تولید و تفاوت واکه‌ها، جایگاه و ارتفاع زبان است و به بیان دیگر، صوت خام تولید‌شده در حنجره که دارای فرکانس پایه است متناسب با تغییر شکل اندام‌ها و حفرات مجرای صوتی دستخوش تغییر و تشدید می‌شود و هارمونی‌هایی از صوت پایه ایجاد می‌شود که سازه‌های واکه‌ای نامیده می‌شوند. این هارمونی‌های تشدید‌شده، به شکل، اندازه و جنس حفرات بستگی دارند و می‌توانند بر وضوح گفتار افراد و متعاقباً بر درک شنونده اثرگذار باشند. به دلیل چنین اثراتی و نقش مهمی که این سازه‌ها و فضای واکه‌ای در هر زبانی بر جنبه‌های ارتباطی می‌گذارند، از ویژگی‌های مهم آوایی هر زبان گفتاری محسوب می‌‌شوند. بنابراین تعیین شاخصی به عنوان ابزار ارزیابی خطاهای واکه‌ای و اختلالات گفتاری در هر زبانی ضروری است. از این رو، هدف از مطالعه حاضر بررسی فضلی واکه‌ای و ساختار سازه‌ای واکه‌های زبان مازندرانی در مردان و زنان هجده تا چهل‌ساله مازندرانی است.روش بررسی: پژوهش توصیفی ‌تحلیلی حاضر به صورت مقطعی روی 60 نمونه از افراد مازندرانی‌زبان در محدوده سنی هجده تا چهل‌ سال انجام گرفت. پس از انتخاب تصادفی آزمودنی‌ها و اعمال معیار ورود و خروج شامل عدم سابقه بیماری تنفسی، اختلالات گفتاری و شنوایی و حداقل پنج سال سابقه زندگی شهری در بابل، آزمون تولید واکه‌ها انجام شد و در ادامه سازه‌های اول، دوم و سوم هر شش واکه به طور جداگانه توسط نرم‌افزار praat v. نسخه 6 به دست آمد و درنهایت با آزمون تی مستقل و نرم‌افزار spss نسخه 18 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.یافته‌ها: در مردان میانگین بیشترین مقدار فرکانس پایه مربوط به واکه‌های i و u با ‌136 هرتز بود و سازه اول مربوط به واکه æ ‌646 هرتز، سازه دوم در واکه i 2182 هرتز و سازه سوم در واکه i 2888 هرتز بود. کمترین میانگین در فرکانس پایه مربوط به واکه a با 124 هرتز بود و سازه اول مربوط به واکه i، 283 هرتز؛ سازه دوم در واکه a، 1150هرتز و سازه سوم در واکه e، 2629 هرتز بود. در زنان حاضر در ‌این پژوهش نیز بیشترین میانگین در فرکانس پایه مربوط به واکه u، 222 هرتز بود و سازه اول مربوط به واکه æ، 828 هرتز؛ سازه دوم مربوط به واکه i، 2346 هرتز و سازه سوم مربوط به واکه i، 3151 هرتز بود. میانگین کمترین مقدار فرکانس پایه مربوط به واکه‌های æ و e؛ 202 هرتز، کمترین سازه اول واکه i، 364 هرتز؛ سازه دوم واکه a، 1167 هرتز و سازه سوم در واکه o، 2775 هرتز بود.نتیجه‌گیری: بر اساس یافته‌های تحقیق حاضر می‌توان نتیجه گرفت، تفاوت‌هایی میان مردان و زنان با زبان مازنی در سازه‌ها و فضای واکه‌ای وجود داشت؛ به نحوی که در مردان با زبان مازندرانی، بم‌ترین واکه a و واکه‌های i و u زیرترین بودند، در حالی که واکه‌های æ و e در زنان بم‌ترین و u زیرترین واکه بود. همچنین در مردان و زنان واکه æ بازترین، واکه i بسته‌ترین و پیشین‌ترین واکه و a پسین‌ترین بود. همچنین واکه e در مردان و واکه o در زنان گردترین و واکه i در مردان و زنان گسترده‌ترین به دست آمد. نتایج حاصل با نتایج مطالعاتی که بر تولید واکه‌ها در فارسی استاندارد انجام شده تا حدودی تفاوت دارد. از آنجایی که اختلالات واکه‌ای، مستقیماً تاثیر خود را بر وضوح گفتار نشان می‌دهند، پژوهش حاضر به منظور دسترسی به معیاری برای مقایسه و تشخیص خطاهای واکه‌ای و گفتاری در زبان مازنی انجام شد؛ بنابراین نتایج پژوهش حاضر می‌تواند در ارزیابی و تشخیص ‌این اختلالات در اهداف بالینی و پژوهشی زبان مازنی مورد استفاده قرار گیرد.

The Study of Vowel Space and Formant Structure in Mazani Language

Objective: One of the parameters showing the correct phonetic and phonological development is the correct and clear articulation of vowels is achieved by changing the shape of vocal cords through altering the height and position of the tongue and the movement of the lips and jaw. The tongue rsquo;s height and position are the basis of the production and difference of vowels. In other words, the raw sound produced by vocal cords, which has a base frequency, changes and intensifies according to the displacement of organs and vocal tract cavities which makes harmonies from the base sound called formats. These intensified harmonies depend on the shape, size, and material of the cavities, and can affect a person rsquo;s speech clarity and, consequently, the listeners rsquo; perception. Due to such effects and the significant role of vowels space and formants on communicative aspects in each language, they are considered as one of the most important acoustic characteristics of any spoken language. Therefore, determining a scale as a tool to assess vowel errors and speech disorders is necessary. This study aimed to investigate vowel space and formant structure of Mazani language in adults.Materials Methods: This descriptiveanalytical study with a crosssectional design was conducted on 60 adults (30 males and 30 females) with Mazani language aged 1840 years who were selected randomly and based on the inclusion and exclusion criteria (no history of respiratory diseases, verbal and auditory disorders and having at least 5 years of experience in living in Babol county. After producing the vowels by participants, the first, second, and third formants (F1, F2, and F3) of all 6 vowels were obtained in PRAAT v.6.0 program, and analyzed finally using independent ttest in SPSS v. 18 software.Results: In men, the highest mean value for the base frequency was related to the vowels /i/ and /u/ (136 Hz), and for F1, F2, and F3, it was related to the vowels / æ/ (646 Hz), /i/ (2182 Hz), and /i/ (2888 Hz), respectively. On the other hand, their lowest mean values were related to the vowels /a/ (124 Hz), /i/ (283 Hz), /a/ (1150 Hz), and /e/ (2629 Hz), respectively. In women, the highest mean values of base frequency, F1, F2 and F3 were related to the vowels /u/ (222 Hz), / æ/ (828 Hz), /i/ (2346 Hz), and /i/ (3151 Hz), while the lowest mean values were related to the vowels / æ/ and /e/ (202 Hz), /i/ (364 Hz), /a/ (1167 Hz), and /o/ (2775 Hz), respectively.Conclusion: There was difference in formants and vowel space between men and women with Mazani language. The /a/ was the lowest pitch vowel and /i/ and /u/ were the highest pitch the vowels in men, while / æ/ and /e/ were the lowest pitch vowels and /u/ was the highest pitch vowel in women. Furthermore, the most open, closed, backward and forward vowels were / æ/, /i/, /i/ and /a/, respectively. The /e/ in men and /o/ in women were the most rounded vowels, while the /i/ in both genders was the most unrounded vowel. The results are somewhat different from the results of studies conducted on the production of vowels in standard Persian language. Since the speech clarity and fluency can be affected by the incorrect production of vowels, the results of this study can be used to evaluate and diagnose speech disorders in Mazani language for clinical and research purposes.