سنجش توانمندسازی معلولان جسمی (معلولان جسمی‌حرکتی، احشایی و حسی) در سال 1394 و عوامل مرتبط با آن (مطالعه مقطعی‌تحلیلی در استان کهگیلویه و بویراحمد)

هدف توانمندسازی فرایندی است که نتیجه نهایی آن خروج معلولان از چرخه فقر و رسیدن به خوداتکایی و خودکفایی و پیوستن به جریان اصلی زندگی است. هدف این تحقیق سنجش توانمندسازی (احساس معنی‌دار‌بودن، موثربودن، خودمختاری، خوداثربخشی و احساس امنیت) معلولان جسمی (جسمی‌حرکتی، احشایی و حسی) تحت پوشش سازمان بهزیستی استان کهگیلویه و بویراحمد در سال 1394 و عوامل مرتبط با آن بود.روش بررسی روش انجام تحقیق به صورت پیمایشی از نوع مقطعی‌تحلیلی بوده که از پرسش‌نامه محقق‌ساخته با 4 سوال زمینه‌ای (میزان تحصیلات با مقیاس رتبه‌ای، جنسیت و نوع معلولیت با مقیاس اسمی و سن با مقیاس فاصله‌ای) و 46 سوال تخصصی (اعتماد اجتماعی، 10 سوال؛ مشارکت اجتماعی، 9 سوال؛ فعالیت‌های ورزشی، 8 سوال؛ رفتارهای ترحم‌آمیز، 4 سوال و توانمندسازی معلولان 15 سوال) با مقیاس رتبه‌ای و پنج‌طیفی لیکرت، به منظور گردآوری داده‌ها استفاده شده است. جامعه آماری این تحقیق شامل تمام معلولان جسمی (جسمی‌حرکتی، احشایی و حسی) تحت پوشش سازمان بهزیستی استان کهگیلویه و بویراحمد (به تفکیک هر شهر) بود که بالغ بر 10 هزار و 189 نفر بودند و با استفاده از فرمول کوکران 370 نفر از آن‌ها به عنوان نمونه انتخاب شدند. همچنین از نمونه‌گیری تصادفی نسبتی بین 8 شهر استان کهگیلویه و بویراحمد استفاده شد؛ به این صورت که در مرحله اول، 8 شهر انتخاب شدند. در مرحله دوم: معلولان جسمی هر شهر با کمک سازمان بهزیستی شهر مربوطه انتخاب شدند و در مرحله سوم این گروه از معلولان با روش تصادفی انتخاب شدند و در آخر به آن‌ها به طور مستقیم مراجعه شد. در این پژوهش روایی یا قابلیت اعتبار پرسش‌نامه از طریق روش اعتبار محتوایی و آن هم از نوع اعتبار صوری بود؛ یعنی با مراجعه به عقل سلیم و داوران متخصص و کتب و موضوعات مرتبط آزمون شد. به عبارتی پرسش‌نامه تهیه‌شده به استاد راهنما و 10 نفر از صاحب‌نظران و استادان مختلف حوزه‌های روش‌شناسی، روان‌شناسی و جامعه‌شناسی تحویل داده شد و نظرات و دیدگاه‌های هر یک از آن‌ها درباره شاخص‌ها، معرف‌ها و گویه‌های تحقیق اخذ و پس از جمع‌بندی، پرسش‌نامه نهایی تدوین شد. به منظور سنجش پایایی پرسش‌نامه قبل از انجام نهایی تحقیق، 40 پرسش‌نامه تکمیل شد و با استفاده از روش کرونباخ، مقدار آلفا برای متغیر توانمندسازی معلولان جسمی، 0/84؛ اعتماد اجتماعی؛ 0/72؛ مشارکت اجتماعی، 0/77؛ ورزش، 0/85 و رفتارهای ترحم‌آمیز 0/90 به دست آمد. تجزیه و تحلیل داده‌ها با استفاده از نسخه 21 نرم‌افزار spss صورت گرفت و از آمار توصیفی (فراوانی، درصد، میانگین، انحراف معیار، چولگی و کشیدگی) و آمار استنباطی (آزمون‌های ضریب همبستگی پیرسون، تحلیل واریانس، تی‌دو گروه مستقل، رگرسیون چندمتغیره و تحلیل مسیر) استفاده شد.یافته‌ها نتایج آزمون ضریب همبستگی پیرسون نشان داد بین متغیرهای اعتماد اجتماعی (با سه بُعد اعتماد بین‌شخصی، اعتماد تعمیم‌یافته و اعتماد نهادی)، مشارکت اجتماعی (با دو بُعد مشارکت رسمی و غیررسمی)، فعالیت‌های ورزشی (با دو بُعد ارتقای سلامت جسمانی و روانی) با توانمندسازی معلولان جسمی رابطه معناداری وجود دارد (p<0/001). اما بین متغیرهای سن (0/418=p) و رفتارهای ترحم‌آمیز (0/395=p) با توانمندسازی معلولان جسمی رابطه معناداری وجود ندارد. بر اساس نتایج آزمون تی بر حسب مشخصات جمعیت‌شناختی معلولان جسمی، نشان داده شد بین جنسیت و توانمندسازی معلولان جسمی تفاوت معناداری وجود ندارد (0/756=p). بر اساس نتایج آزمون تحلیل واریانس بر حسب مشخصات جمعیت‌شناختی معلولان جسمی، نشان داده شد بین نوع معلولیت و توانمندسازی معلولان جسمی تفاوت معناداری وجود ندارد (0/174=p)، اما بین سطح تحصیلات و توانمندسازی معلولان جسمی تفاوت معناداری وجود دارد (p<0/001). افراد با تحصیلات بیشتر، میانگین توانمندی بیشتری دارند. نتایج تحلیل آزمون رگرسیون نشان داد مهم‌ترین متغیرهای موثر در توانمندسازی معلولان جسمی شامل اعتماد نهادی (0/327= β)، اعتماد به محیط (0/133= β)، مشارکت غیررسمی (0/132= β) و میزان تحصیلات (0/118= β) است و واریانس توانمندسازی معلولان جسمی حدود 28 درصد، از متغیرهای مستقل معنادار موجود در مدل تاثیر پذیرفت. در بین سازه‌های کلی اثرگذار، مشارکت اجتماعی بیشترین تاثیر را بر توانمندسازی معلولان جسمی گذاشت و بعد از آن به ترتیب اعتماد اجتماعی، میزان تحصیلات و فعالیت‌های ورزشی قرار داشتند.نتیجه‌گیری نتایج این پژوهش نشان داد چهار متغیر سن، جنسیت، نوع معلولیت و رفتارهای ترحم‌آمیز نتوانستند تغییرات توانمندسازی معلولان جسمی را تبیین کنند، اما چهار متغیر اعتماد اجتماعی، مشارکت اجتماعی، فعالیت‌های ورزشی و میزان تحصیلات توانستند تغییرات توانمندسازی معلولان جسمی را تبیین کنند و پیشنهاد می‌شود تحقیقات مربوط به توانمندسازی معلولان جسمی، در راستای شناخت بهتر عوامل و موانع توانمندسازی این معلولان، تداوم یابد.